Cinsel birleşme birçok hayvan türü için sadece üreme amacıyla gerçekleştirilse de insanlar özelinde bu eylemin zamanla iki bireyin arasındaki bağı güçlendiren sessiz bir iletişim türü haline geldiği gözlemleniyor. Cemal Süreya’nın Aşk şiirinde “Sonrası iyilik güzellik.” şeklinde bahsi geçen seks, her ne kadar insanı aldığı haz anlamında zirveye çıkarabilse de sonrası her zaman mutlu devam etmeyebiliyor.


İstatistiksel olarak bakıldığında çoğu insan cinselliği eğlenceli bir aktivite olarak tanımlasa da cinsel ilişkinin ardından zaman zaman depresif duygular deneyimleyen insanların da olduğu görülüyor. Bu duruma “post coital melancholy” adı veriliyor ve kavram dilimize seks sonrası melankoli olarak çevriliyor. Seks sonra melankoli; cinsel ilişki veya mastürbasyon sonrası üzüntü, endişe, ajitasyon veya saldırganlık hisleri deneyimlenmesi anlamına geliyor. Seks sonrası melankolinin nedenleri ve bu durumu önleme yolları günümüzde hiç olmadığı kadar sık tartışılıyor çünkü araştırmalar seksin ardından hüzünlü duygular deneyimleyen kişilerin sayısının azımsanmayacak derecede fazla olduğunu gösteriyor. Seksin kötü geçmesi, beklentilerin karşılanmaması, orgazm yaşanmaması ya da beynimizin arka planında yer alan toplum baskısı bize seks sonrası hüznü yaşatabiliyor. Bazı durumlarda ise seks iyi geçmiş olduğunda bile hüzün duygusu deneyimlenebiliyor. Seksin ardından 5 dakikadan 2 saate kadar sürebilen ve orgazm olsa da olmasa da gerçekleşebilen bu durum, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülüyor.

Seks sonrasında görülen bu hüzün, hem bu duyguyu yaşayan kişi için hem de partneri için kafa karıştırıcı olabiliyor. Böyle zamanlarda kişi seksin ardından ağlamaklı, mutsuz, rahatsız ve hatta kelimenin tam anlamıyla “boş” hissedebiliyor. Bu gibi durumlar doğal olarak iki taraf için de güç olabiliyor. Karşı taraf yanlış bir şey yapıp partnerini incittiğini ya da yeterince tatmin edemediğini düşünebiliyor. Bu sırada olumsuz duygular deneyimleyen partner de içinde bulunduğu durumu anlamakta zorlanabiliyor. Kişi, seksin ardından partneriyle sarılıp öpüşmeyi hayal ederken o an neden partnerinden uzaklaşmak istediğini çözemeyebiliyor. Peki her şey iyi giderken, rızaya dayalı, bilinçli bir birliktelik yaşamışken bu durum neden yaşanıyor?

Seks sonrası melankolinin nedenleriyle ilgili net bir bulgu olmasa da uzmanlar bu konuya dair bazı teoriler öne sürüyorlar.

1. Akla gelen ilk teorilerden biri hormonlar. Bu durumun seks sonrasında vücutta salgılanan endorfin, oksitosin ve prolaktin hormonlarının kombinasyonlarına bağlı olabileceği düşünülüyor. Seks sırasında orgazma da bağlı olarak vücudumuzda iyi hissettiren çok sayıda bağlanma hormonu salgılanıyor. Bunun yanı sıra fizyolojik ve duygusal açıdan da büyük bir uyarılma yaşanıyor. Ancak bu olumlu tablo, orgazmın zirvesinin ardından düşüşe geçiyor ve yakınlık sona erdiğinde arkasında hüzün duygusu bırakabiliyor. Bu açıklama bilimsel olsa da neden bazı insanların seks sonrası melankoli deneyimlerken bazılarının böyle bir durum yaşamadıkları sorusuna cevap vermiyor.
2. Bazı durumlarda seks sonrası melankoli, cinsel istismar gibi geçmiş travmalarla bağlantılı olabiliyor. Geçmişte cinsel istismara maruz kalmış kişiler, rızaya dayalı cinsellik yaşadıklarında bile durumu travmalarıyla ilişkilendirebiliyorlar. Özellikle cinsel istismardan dolayı travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişilerde terapi yoluyla tedavi görülmedikçe cinsellik sonrası melankoli gözlemlenebiliyor. Üstelik yapılan araştırmalar bu durumun sadece cinsel istismar sonucu değil, fiziksel ve duygusal istismar sonucunda da tetiklenebileceğini gösteriyor.
3. Cinsellik hakkında nasıl bilgilendirildiğimize ve nasıl bir çevrede büyüdüğümüze bağlı olarak gelişen düşünce ve duygularımız da seks sonrası melankoli deneyimleri üzerinde etkili olabiliyor. Örneğin; seks yaptığı için suçluluk duyan, seksin kötü veya kirli olarak değerlendirildiği çevrelerde büyümüş kişiler seks sonrası melankoliyi daha sık deneyimleyebiliyorlar.
4. Kişinin içinde bulunduğu ilişki seks sonrası olumsuz duygular hissetmesine yol açabiliyor. Örneğin, partnerimize tam anlamıyla güvenmiyor olmamız ya da fiziksel açıdan yeterince uyarılmamış olmamız seksin ardından huzursuz hissetmemize sebep olabiliyor. Bu gibi durumlar daha çok tek gecelik ilişkilerde, partnerine karşı çekim duymayan kişilerde ya da o an cinsellik deneyimlemek istemeyen kişilerde görülebiliyor.
5. Partneri tarafından hayal kırıklığına uğratılmış, partnerine kırgın veya kızgın hisseden kişiler; sorunlar henüz çözüme ulaşmamışken cinsel ilişkiye girdiklerinde bu olumsuz duyguları yaşamaya devam edebiliyorlar.
6. Yakınlaşmadan önce içine gireceğimiz durumu istediğimizden emin değilsek ve hayır dememek için cinsel birlikteliğe giriyorsak bu durum da seks sonrası melankoliyi tetikleyebiliyor.
7. Vücudumuzun görüntüsünden rahatsız hissetmek ve partnerimizin bedenimiz hakkında ne düşündüğü konusunda endişe duymak da seksin ardından hüzün duymamıza sebep olabiliyor.
8. “Partnerimi tatmin edebildim mi?”, “Performansım iyi miydi?” gibi sorulara yol açan performans kaygısı da kişiye seksin ardından melankoli yaşatabiliyor.
9. Partnerinin orgazm olmaması dışında kendisinin de orgazm olmaması kişiye kendini sorgulatıp olumsuz duygular hissettirebiliyor.
10. Düzenli bir partnere sahip olmadığı için bir daha uzun bir süre birliktelik yaşayamayacağını düşünmek de seks bittikten sonra kişiye hüzün yaşatabiliyor.
11. Tüm bu olası sebepleri bir kenara koyarsak bazı kişilerin diğerlerinden daha fazla depresif semptomlar gösterme riski olduğu gibi, bazı kişilerin biyolojik olarak seks sonrası melankoliye daha yatkın olduğunu öne süren bir araştırma da bulunuyor. Yani genetik olarak da bu duruma yatkın olabiliriz.

Seks sonrası melankoli henüz yeterince araştırılmadığı için elimizde bu duruma dair kısıtlı bulgular var. Yapılan araştırmalar, katılımcıların yaklaşık yarısının yaşamları boyunca en az bir kez seks sonrası melankoli semptomları yaşadıklarını gösteriyor. Bu katılımcıların yarısından fazlası rızaya dayalı girdikleri bir cinsel ilişkiden sonra bu semptomları yaşıyor. Bu kişilerin neredeyse yarısı, mastürbasyon sonrasında da benzer semptomları gösterdiklerini belirtiyor.

Peki seks sonrası melankoli ile nasıl baş edilebilir?

Cinsel aktiviteden sonra hüzünlü duygular hisseden insanlardan biriyseniz yalnız olmadığınızı bilmelisiniz. Kendinize bu duyguların bir nedeni olduğunu ve bu duyguların geçeceğini hatırlatabilirsiniz. Uzmanlar seks sonrası melankoli ara sıra olursa endişelenmemek gerektiğini ancak çok sık yaşanıyorsa göz ardı etmemek gerektiğini belirtiyorlar. Öncelikle seks öncesinde partnerinizle zaman zaman seksin ardından hüzünlenebildiğinizi paylaşabilir ve nelerin sizi duygusal olarak bu noktaya getirdiğini düşünebilirsiniz.

Seks sonrası melankoli başladığında ise o an neye ihtiyacınız olduğunu düşünebilirsiniz. Partnerinizle konuşarak hislerinizi paylaşmak, ona sarılmak, dokunmak, belki sıcak bir duş almak, sakinleşmek için bitki çayı içmek ya da doğada yürüyüş yapmak size iyi gelebilir. Partnerinizin performansıyla ilgili bir sorun yaşadığınızı düşünüyorsanız ya da tatmin olmadığınızı hissediyorsanız açıkça nelerden hoşlandığınızı belirtip cinsel yaşamınızı bu yönde ilerletebilirsiniz. Çift olarak çözemediğiniz bir konu olduğunu düşünüyorsanız cinsel terapiye yönelmeyi düşünebilirsiniz.

Öte yandan siz seks sonrası kendinizi iyi hissederken partnerinizin melankoli yaşadığını fark ederseniz yapabileceğiniz birkaç şey var. Öncelikle konu hakkında konuşmak isteyip istemediğini sorabilir, konuşmak isterse onu yargılamadan dinleyebilirsiniz. Sarılma ve öpme gibi fiziksel temas içeren teselli davranışlarına geçecekseniz öncesinde mutlaka partnerinizin onayını almalısınız. Partneriniz o an kendisine dokunmamanızı ya da yalnız kalmayı isteyebilir. Destekleyici bir partner olarak yapabileceğiniz en iyi şey partnerinizin istediği şekilde yanında olmaktır. Seks sonrası melankoli kendi başınıza ya da partnerinizle çözemediğiniz bir hal aldıysa ve günlük yaşamınızı olumsuz yönde etkilemeye başladıysa cinsellik konusunda uzmanlaşmış bir klinik psikologdan destek alabilirsiniz.