Tahmin edebileceğimiz üzere dünya üzerindeki her şeyi bilmemiz ya da bütün yetkinliklere sahip olmamız mümkün değil. Hepimiz gün içerisinde birilerinin yardımına ihtiyaç duyuyoruz. Üstelik yardım etmenin bize iyi geldiğini ve bunun bir içgüdümüz olduğunu da biliyoruz ancak iş birilerinden yardım istemeye gelince zorlanabiliyoruz.
Peki ne oluyor da kendi kendimize yetebileceğimizi düşünüp başkalarından destek almayı reddediyoruz?
- Etiketlemeler: Yaşadığı zorluklarla baş ederken destek alan kişilerin “bağımlı” ya da “kendi başının çaresine bakamayan” kişiler olarak tanımlanmasının bu durum üzerinde etkili olduğunu söyleyebiliriz.
- Reddedilme korkusu: Bizi yardım istemekten alıkoyan en büyük etkenlerden bir diğeri ise korku. Yardım talebimizin “hayır” cevabını alarak reddedilmesinden ya da beklediğimiz kadar destek görememekten korkuyoruz. Fakat genellikle bu “hayır” cevabı bizim kişiliğimizle ilgili olmuyor. Yardım istediğimiz kişi bize destek verebilecek kaynaklara sahip olmadığı için ya da o anda uygun olmadığı için bizi reddedebiliyor veya beklentimizi karşılayamıyor.
- Yetersizlik hissi: Bir başka korkumuz da yardım talebimiz sonucunda karşımızdaki kişi tarafından yetersiz bulunacağımızı ya da bir şeyleri bilmediğimizin anlaşılacağını düşünmemizden kaynaklanıyor. Yardım istersek olduğumuzdan daha zayıf görüneceğimizden endişe ediyoruz. Fakat aslında tersine, yardım istemek öz farkındalığımızın yüksek olduğunu ve cesur olduğumuzu gösteriyor. Güçlü ve yetkin yanlarımızın farkında olduğumuz gibi eksik kaldığını düşündüğümüz yanlarımızın da farkında olduğumuz mesajını veriyor. Bunun bir sonucu olarak bir başkasını bu eksikleri tamamlama konusunda takım çalışmasına davet edebiliyoruz.
Neden Desteğe İhtiyaç Duyuyoruz?
Hüzün, utanç, öfke, hayal kırıklığı gibi olumsuz duygularla baş etme becerimize olan inancımız yüksek olduğunda duygusal olarak güçlü hissediyoruz. Duygusal olarak güçlü olmak, iyi oluş halimiz ve öz güvenimiz için oldukça önemli olsa da bazen yakınlarımızdan gelecek bir yardım eline ihtiyaç duyabiliyoruz. Bu zamanların farkına varabilmek için kendimizi dinleyip duygularımızı fark etmemiz gerekiyor. Bu sırada yalnız kalarak düşünme imkanı yakalıyoruz ve iç kaynaklarımızın bizim için yeterli olmadığını, bir başkasına ihtiyaç duyduğumuzu görüyoruz. Bir yandan da kendi ihtiyaçlarımızın ve sınırlarımızın farkına varmış oluyoruz. Böylece bu süreç hem kendimizle hem de dış dünya ile ilgili bir süreç oluyor.
Destek almaya karar verdikten sonra bu desteği kimden alacağımız ile ilgili düşünmeye başlıyoruz. Genellikle, aramızda bir bağ olduğunu düşündüğümüz, bizim ihtiyaçlarımızı fark edip karşılayabileceğine inandığımız kişilerden yardım almak istiyoruz. Profesyonel destek almaktansa yakın bir arkadaşımız ile konuşmak daha kolayımıza geliyor. Böylece ihtiyaçlarımıza uygun bir uzman bulmanın gerektirdiği zaman ve çabadan da kurtulmuş oluyoruz. Üstelik bize destek verebilecek uzmanla aramızda kurulacak hiyerarşik bir ilişki yerine bir arkadaşımızla kurduğumuz eşitlikçi ilişki bize cazip geliyor. Bir yandan da yetersiz ya da başkalarına muhtaç biri gibi algılanmaktan korkuyorsak tanımadığımız birine kendimizi açmak istemeyebiliyoruz.
Ancak kendi kaynaklarımız ve yakınlarımızdan aldığımız destek ne kadar kıymetli olsa da her zaman yeterli olmayabiliyor. Olumsuz duygular bizi ele geçirdiğinde, günlük hayatımızın işleyişi zorlaştığında ve hayal ettiğimiz kişi olamadığımızı düşündüğümüzde profesyonel yardıma ihtiyaç duyuyoruz. Fakat bizi zorlayan bu durumları yabancı birine anlatmak ve destek almak o kadar da kolay olmuyor. Çünkü bir türlü ilk adımı atamıyoruz.
Bizi ruh sağlığı alanında destek almaktan alıkoyan en önemli etkenlerden biri etiketlenme endişesi oluyor. Yaşadığımız sorunlar insanlar tarafından bilinirse dışlanacağımızdan, tehlikeli ya da korkunç görüneceğimizden korkuyoruz. Üstelik bu etiketlenme sadece dışarıdan birileri tarafından yapılmıyor. Yardım aldığımız için kendi kendimizi de etiketleyebiliyoruz.
Yapılan araştırmalar, kişileri profesyonel destek almaktan geri çeken bir diğer durumun ise destek sürecinden korkulması olduğunu gösteriyor. Destek sürecinde toplumsal cinsiyet rollerinin getirdiği beklentileri karşılayamama kaygısı veya yabancı biriyle fazla paylaşımda bulunmanın rahatsız ve savunmasız hissettirebileceği düşüncesi destek sürecinden uzak durulmasına yol açıyor. Bunun yanı sıra, destek almaya istekli olma konusunda kadınlar ve erkekler arasında farklar bulunabiliyor. Erkekler kadınlara göre profesyonel destek almaya daha az yanaşıyorlar. Erkeklerin güçlü olması ve duygusal olmaması gerektiği ile ilgili toplumsal inanışlar erkeklerin destek talep etmekte daha fazla zorlanmasına sebep olabiliyor.
Ancak elbette bizi profesyonel destek almaktan geri çeken etkenler olduğu gibi destek almaya teşvik eden etkenler de bulunuyor. Yapılan araştırmalar, profesyonel destek almaya karar veren çoğu kişinin bir yakını tarafından cesaretlendirildiğini gösteriyor. Yani çevremizde destek almaya olumlu bakan, bunu kabul edip bizi cesaretlendiren kişiler varsa ihtiyacımız olduğunda destek almaya daha kolay karar veriyoruz. Bazen de profesyonel destek almış olan bir yakınımızın varlığından olumlu yönde etkilenebiliyoruz.
Diyelim ki sonunda destek almaya karar verdik. Bu desteğin en iyi kimden geleceğine inanıyoruz? Bunu nasıl anlıyoruz? Yapılan araştırmalar bize destek verecek kişiyle kurduğumuz ilişkinin destek alma isteğimizi etkilediğini gösteriyor. Destek alacağımız kişinin uzmanlığı, erişilebilirliği ve aramızda kurulacak güven bu konuda önemli oluyor. Bu özelliklere sahip birini bulduğumuzda hem daha rahat yardım isteyebiliyoruz hem de aldığımız yardımdan daha memnun kalıyoruz.
Zihnimizdeki bir yanılsamaya göre etrafımızdakilerin biz açıkça söylemesek dahi duygu, düşünce ve ihtiyaçlarımızı açıkça görebildiklerine inanıyoruz. Bu sebeple destek ihtiyacımızın bir şekilde fark edilip bize temin edilmesini bekliyoruz. Fakat adı üstünde bu bir yanılsama! Yardıma ihtiyacımız olduğunda bunu açıkça ifade etmemiz gerekiyor. En yakınlarımızdan gelen sıcacık bir eli tutmak veya uzman birinden profesyonel destek almak için ilk adımı atmak zor olsa da bu süreçlerin sonu olumlu sürprizlerle dolu olabiliyor.
Yardım eli talep etmek bizi daha değersiz veya zayıf yapmıyor. Aldığımız destek bizi daha üretken kılarken, hayatımızı kolaylaştırıyor ve bizi sıradaki mücadeleye karşı güçlendiriyor.
