Toksik Ebeveynlik

yer tutucu

Gözde Akoğlu

Toksik Ebeveynlik

Rupert, Lydienne, Rebeca - Ewing Paddock

Rupert, Lydienne, Rebeca - Ewing Paddock

Kurduğumuz ilişkilerin bizde oluşturduğu olumsuz duygular, bu ilişkinin toksik olup olmadığı hakkında bilgi verebiliyor ancak bazen bunu fark edebilmek, özellikle toksik ilişki içinde olduğumuz kişiler yakınlarımızsa oldukça zorlayıcı olabiliyor. O kişilerin bizler için çok değerli olması, onlardan vazgeçemeyeceğimiz duygusu, yaşadıklarımızı anlamlandıramamak gibi sebepler bu toksik ilişkiyi görmemizi engelleyebiliyor. Bu konuda en zorlayıcı farkındalıklardan biri, bazen kabul etmek zor olsa da ebeveynlerimizle kurduğumuz ilişkinin toksik olması.
relate-banner

Toksik ebeveynlik nedir? Yaşamımızın ilk yılları, ebeveynlerimizle geçirdiğimiz zaman ve etkileşim, doğduğumuz ortam ve yaşadığımız toplum gibi doğrudan bizi ya da birinci dereceden bakım verenlerimizi etkileyen durumlar, karakterimizi ve benlik gelişimimizi etkiliyor. Şüphesiz ki bu süreçte birincil bakım verenlerimizin - ki bu kişiler çoğunlukla ebeveynlerimiz oluyor - etkisi çok daha büyük oluyor. Ebeveynlerimiz kendi doğrularımızı oluşturma sürecimize katkıda bulunuyor ve çoğu zaman bizi biz yapan yapı taşlarının oluşmasını sağlıyorlar. Bazen de ebeveynlerimizin bizimle kurduğu ilişki toksik özellikler göstererek iyi olma halimizi ve mutluluğumuzu olumsuz etkileyebiliyor.

Toksik ebeveynlik davranışları değerlendirildiğinde bazı özellikler öne çıkıyor. Örneğin, çocuklarının üzerinde kontrol ve güç elde etmeye çalışan ebeveynler toksik ebeveyn olarak değerlendirilebiliyor. Otoriter ebeveynlik davranışlarına yakın olsa da bazı farklılıklar barındıran toksik ebeveynlikte, ebeveynler çocuklarının sadece kendilerinin kabul ettikleri bazı kalıplara göre hareket etmelerini istiyorlar. Bu kontrolün boyutları ebeveynlerin çocuklarının davranışlarını, kararlarını ve hatta nasıl hissetmeleri gerektiğini yönlendirmelerine kadar ulaşıyor. Toksik ebeveynlik, ebeveynlerin manipülatif (yönlendirici ve müdahale edici) davranışlarla çocuklarının hayatını kontrol etmeleri, duygu sömürüsü yapmaları ya da katı kurallar koymaları gibi davranışları da içeriyor.

Ebeveynlerin, çocuklarına dair gerçekçi olmayan beklentilere girmeleri ve baskı oluşturmaları da diğer bir toksik ebeveynlik davranışı olarak ele alınıyor. Çocuklarının gerçek ihtiyaçlarını, ilgi ve yeteneklerini düşünmeden, sadece kendi planları doğrultusunda beklentiye girmek, çocuklarının büyük bir stres altında yaşamalarına ve doğal olarak mutsuz olmalarına sebep olabiliyor. Daha çok akademik kaygılarda ön plana çıkan bu toksik davranışlar, çocukların yaşam boyu mutsuz olacakları kararlar almalarına sebep olabiliyor. Bu tarz bir ebeveynlik yaklaşımı sonucunda çocuklar üniversite tercihlerinde kendi istedikleri bölümü seçmeyip ebeveynlerinin istediği bölümü okuma konusunda baskı altında hissedebiliyorlar. Yetenek, ilgi ve becerileri sorgulanmadan her çocuğun her alanda aynı yüksek standartlarda başarı göstermesinin beklenmesi ya da çocukların kendi isteği olmadığı halde çok fazla hobi kursuna gitmek zorunda kalması gibi örnekler de toksik ebeveynlik kapsamında değerlendirilebiliyor. Bütün bunlara ek olarak, bir kişinin evleneceği kişi ve zaman tercihi gibi mutluluğunu doğrudan etkileyebilecek kararları alırken kendi tercihleri yerine ailesinin beklentilerinin ön planda olması da bu tarz ebeveynlik stilinde sıkça gözlemleniyor.

Öte yandan, ebeveynlerin çocuklarını sözel olarak rencide edici uyarılarda bulunması toksik ebeveynlik davranışlarına örnek oluyor. Ebeveynlerin çocuklarını “doğru” davranışlara yönlendirirken kullandıkları dil, bu konuda belirleyici nitelik taşıyor. Bir çocuğun derslerine çalışmayıp oyun oynamak istemesi üzerine “Ders çalışacaksın, yoksa cezalısın.” ya da “Aptalsın, ders çalışmıyorsun.” gibi onur kırıcı ifadeler kullanılması bu duruma örnek gösterilebiliyor. Diğer yandan, ebeveynin bu tarz sözel ifadelerde bulunmasa bile çocuğuna karşı çokça eleştirel olması ve başarılarını takdir etmemesi de toksik özellikler arasında yer alıyor. Toksik ebeveynliğin bu türünde çocuk, “Zaten bir şeyi beceremiyorsun.”, “Gene ne yaptın?”, “Hep böylesin.” gibi eleştiri ve aşağılamalara maruz kalabiliyor. Çocuk ne kadar başarılı ya da yetenekli olursa olsun, ebeveyni bu davranışları görmeyerek ve her defasında çocuğunu eleştirerek onun kötü hissetmesine ve kendini sorgulamasına sebep olabiliyor. Bu durum uzun vadede başarısızlık kaygısına, öz güven ve öz saygı eksikliğine yol açabiliyor.

Diğer yandan, kendi çocuklarının kişisel sınırlarını kabul etmemeleri ve bu sınırlara müdahale etmeleri de toksik ebeveynliğin özellikleri arasında değerlendirilebiliyor. Her bireyin kendi özel alanı bulunuyor ve toksik ebeveynler, çocuklarının yaşı kaç olursa olsun, bu özel alana müdahale etmeyi kendilerine hak olarak görebiliyorlar. Tabii bu noktada çocuklarını istismar ya da uyuşturucudan korumak gibi çocuğun iyi olma halini gözeterek yapılan davranışları ayrı tutmak gerekiyor. Çocuğun günlüğünün okunması, mesajlarının kontrol edilmesi, izinsiz ve onay alınmadan odasına girilmesi ya da habersiz ev ziyaretleri gibi davranışlar sınır ihlali olarak değerlendiriliyor ve toksik ebeveynlik stilinde sıkça gözlemlenebiliyor.

Çocuklarının hayatlarını doğrudan etkileyen olay ya da durumlarda sorumluluk almamak, bir diğer önemli toksik ebeveynlik özelliği olarak değerlendiriliyor. Bu tarz ebeveynler için ebeveynlerin ayrılığı, aile içinde gerçekleşen olaylar ya da çocukları etkileyen ve ailecek maruz kaldıkları herhangi bir olayda başkalarını suçlamak oldukça kolay olabiliyor. Diğer aile bireyleri ve kendi çocukları ile empati kurmakta zorlanabiliyorlar. Ailede ya da yakın çevrede düşmanlık, hoşnutsuzluk ya da fikir ayrılıkları oluşturma eğiliminde olabiliyorlar. Bu durum çocuğun iyi olma haline ve ailedeki huzura zarar veriyor.

Ebeveynlerimiz bazen farkında bile olmadan bu toksik davranışları gösterebiliyorlar. Yukarıda bazı temel özelliklerini derlediğimiz toksik ebeveynliğin göstergelerinin farkında olmak ve kendimiz için gerekli adımları atmak iyilik halimizi artırmak adına önem taşıyor.

[1] Marcin, A. (2020, July 16). There Are Many Learning Disorders a Child May Have — 3 Are Most Common. Healthline. Retrieved from https://www.healthline.com/health/parenting/toxic-parents
[2] Gaba, S. (2020, May 20). Tips for Managing Toxic Parents. Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/intl/blog/addiction-and-recovery/202005/tips-managing-toxic-parents
[3] Unknown, J. (2020, February 27). 7 Toxic Things Parents Do to Their Children. Psych2Go. Retrieved from https://psych2go.net/7-toxic-things-parents-do-to-their-children/

Benzer yazılar

Kontrol Edemediklerimizden Misiniz?

Kontrolümüz dışında olan dört durumdan ve bu durumlara nasıl yaklaşmamız gerektiğinden bahsettik.
DALL-E

Dijital Partner Şiddeti

“Onu takipten çıkacaksın!” “Şifreni mi değiştirdin?” Bu cümleler tanıdık mı? Eğer böyle söylemlerle karşılaştıysanız dijital şiddeti deneyimlemiş olabilirsiniz.
Consolation - Edvard Munch (1907)

Romantik İlişkilerde Cinsel Hayat ve İletişim

Romantik ilişkide cinsel hayatın iyi olması için partnerlerin sürekli açık iletişim kurması gerekiyor. Nasıl diye merak ediyorsanız cevapları yazıda!
İsimsiz - Ewa Rzeznik

Toksik Ebeveynlik – Çözüm Önerileri

Ebeveynlerinizle kurduğunuz ilişki size zarar veriyor mu? Ebeveyninizle ilişkinizin olumsuz etkilerinden korunmak mümkün.
Remembrance Story - Cristina Carol

Bize İyi Gelmeyen 12 Düşünce

Mantıklı ve tutarlı olmak, hata yapmamak, herkes için her zaman uygun olmak… Kendimizden beklentilerimiz neler ve ne kadar gerçekçiler?
Fyre Festival 2017

FYRE: Manipülasyonun Fiyaskosu

FYRE: Festival Fiyaskosu, rüya gibi planlanan bir festivalin trajediye dönüşünü anlatırken manipülatif ilişkilere dair izlenimler sunuyor.
Never Lettin Go - Cbabi Bayoc

İlk Aşk veya İlk Nefret: Babalar Ve Kızları

Kız çocuklarının babalarıyla kurdukları ilişkinin partner seçimlerine, vücut algılarına ve cinselliklerine yansımalarını inceliyoruz.
Montmartre Nights - Ania Hobson

Aşırı Paylaşım Yapmak

Neden iyi tanımadığımız birine bir anda bir sürü şey anlatmak isteriz? Kuaförümüz neden aile ilişkilerimizi bilir? Aşırı paylaşım yapmanın nedenlerini ele aldık!
Rupert, Lydienne, Rebeca - Ewing Paddock

Toksik Ebeveynlik

Ebeveynlerimizle kurduğumuz ilişkiler kimi zaman olumlu kimi zaman zorlayıcı olabiliyor. Peki kurduğumuz bu ilişki aslında toksikse?
Artists on WPA - Moses Soyer (1935)

İş Yerinde Nöroçeşitlilik

Nörolojik farklılıklara karşı bilinçli olmak, bu çeşitlilikleri fark etmek ve buna saygı duymak kurumsal hayatta da oldukça önemli.

footer