“Özür dilerim.” Ne kadar basit görünse de sadece iki kelimeden oluşan bu cümleyi kurmak her zaman kolay olmayabiliyor. Kaldı ki bu cümleyi kursak bile niyetimiz her zaman gerçekten özür dilemek ve karşımızdaki kişinin bizi affetmesini sağlamak olmuyor. Bazen ise istesek de doğru bir şekilde özür dileyemiyoruz. Daha önce başka bir yazımızda etkili bir şekilde özür dilemek için nelere dikkat etmeniz gerektiğinden bahsetmiştik. Bu sefer, özür dilemenin neden hepimiz için göründüğü kadar kolay olmadığı hakkında konuşalım! İşte özür dilemekte zorlanmamızın altında yatan bazı sebepler:

1. Özür dilemeyi gurur meselesi yapmak

Özür dilemek için önce hatalarımızı ve kusurlarımızı fark etmemiz gerektiği için özür dilerken bazılarımız fazla savunmasız hissediyoruz. Etkili bir özür için kusurlarımızı görebilecek ve onları kabul edebilecek kadar gururumuzu bir kenara bırakabilmemiz gerekiyor. Özür dileyecek noktaya geldiysek bu, başkalarını suçlamayı ya da davranışımıza bahane üretmeyi bıraktığımız anlamına geliyor. Kendi eylemlerinin sorumluluğunu almak bazılarımızın hiç alışkın olduğu bir şey değil, bu yüzden özür dilemeyi gururumuzu sarsacak bir eylem gibi görüp bu iki kelimeyi yan yana getirmekte çok zorlanabiliyoruz.

2. Özür dilemeyi zayıflık olarak görmek

İlişkilerde olduğumuz ya da göstermek istediğimiz kişi güçlü, hata yapmayan, neredeyse mükemmele yakın bir insan olabiliyor. Birçok insan için özür dilemek zayıflık göstermek anlamına geliyor. Bu kişiler için haklı olmak, ilişkilerinde her zaman güçlü ve dayanıklı görünmek önem taşıyor. Halbuki farklı bir açıdan baktığımızda hataları kabul etmeyi ve özür dilemeyi güçlü olmanın bir işareti olarak görmek de mümkün.

3. Hatalı olduğunu kabul etmekte zorlanmak

Eğer yolda yürürken birine çarparsanız ağzınızdan kolay bir şekilde “Pardon.” ya da “Özür dilerim.” cümleleri dökülebilir ancak bir arkadaşınızın beklentilerini karşılamadığınızda ya da partnerinizi hayal kırıklığına uğratacak bir şey yaptığınızda özür dilemek bu kadar kolay olmayabilir. Çünkü çok tanımadığımız birine yaptığımız bir hata ile yakın olduğumuz kişilerle kurduğumuz ilişkilerde yaptığımız hatalar bize kendimizle ilgili aynı mesajları vermiyor. Bu ilişkilerde yaptığımız hatalar, bize olmak istediğimiz veya olduğumuz kişiden bu hatayla birlikte saptığımız mesajını veriyor ve kendimize dair algımızda çok daha derin bir etkiye sebep olabiliyor. Haliyle bu ilişkilerde yaptığımız hatalarla yüzleşmek ve onları kabullenmek kolay olmayabiliyor.

4. Farkındalık eksikliği çekmek

Bazen eylemlerimizin karşımızdaki kişiyi nasıl etkilediğini fark etmeyebiliyor bu yüzden özür dileme gereği duymuyoruz. Davranışlarımızın diğer insanı nasıl etkilediğinden habersiz olduğumuz için özür dileyecek bir şey olmadığını düşünüyoruz. Bu duruma, karşımızdaki kişinin bize verdiği zarara aşırı odaklanmak ve bu yüzden bizim davranışlarımızın onu nasıl etkilediğini görememek sebep olabiliyor. Kendi canımızın nasıl yandığına, karşımızdaki kişinin yaptıklarının bizde oluşturduğu duygulara o kadar odaklanıyoruz ki karşımızdaki kişinin ne deneyimlediğini fark etmekte zorlanıyoruz. Acı çektiğimizde hepimiz bununla farklı şekillerde baş ediyoruz. Bazılarımız için kendini kapatmak, kendinden başkasını düşünmemek veya önemsememek, “O benim canımı yaktı.” düşüncesine güçlü bir şekilde tutunmak o anda hissettiği acıyla baş etmenin bir yolu olabiliyor. Eğer diğer insanın deneyimini düşünmeyi bırakırsak hem kendi acımıza son verebileceğimizi hem de onun adına ya da ona yaptıklarımızdan dolayı üzülmekten korunabileceğimizi düşünüyoruz.

5. Empati kurmakta zorlanmak

Kendimizi karşıdaki kişinin yerine koyabilme, karşımızdakinin duygularının nereden geldiğini ve o duyguları nasıl deneyimlediğini anlayabilme becerisine empati deniyor. Empati eksikliği, özür dilemekte zorlanmamızın en temel sebeplerinden biri olabiliyor çünkü doğru bir şekilde özür dileyebilmek için davranışımızın karşımızdaki kişiyi nasıl etkilediğini görebilmemiz gerekiyor.

6. Hatayı haklı çıkarmaya çalışmak

Karşımızdaki kişiyi kıracak bir davranış sergilediğimizde yaptığımız ilk savunmalardan biri “... ama kasıtlı bir şey yapmadım ki.” olabiliyor. Karşımızdaki kişiyi üzmek gibi bir niyetimiz olmadığını bildiğimiz ve bundan emin olduğumuz için davranışımızın karşımızdaki kişide sebep olduğu duyguları minimize etme eğilimi gösterebiliyoruz. Hatanın ardından kendimizi rahatlatmak için genellikle başvurduğumuz savunmalar; bu hatayı daha önce hiç yapmadığımızı göstermek (“Her sene doğum gününü atlamadan kutladım, sadece bu yıl unuttum.”), hata için bir mazeret bulmaya çalışmak (“İş yerinde çok meşguldüm, biliyorsun.”) veya hata yapmamıza yol açtığı için karşımızdaki kişiyi suçlamak (“Eğer beni bu kadar kısıtlamasaydın yalan söylemek zorunda kalmazdım.”) olabiliyor. Duruma bu şekilde yaklaşarak özür dilemenin duygusal ve bilişsel yükünü azaltmayı hedefliyoruz.

7. Duygularla baş etmekte zorlanmak

Özür dilemek bizi hatalı davranışımızla yüzleştiriyor; “Ben hatalıyım. Özür dilememi gerektirecek bir davranış sergiledim.” düşüncesi, suçluluk hissini ve utancı tetikleyebiliyor. Özür diledikten sonra genellikle kendimizi daha iyi hissetmeye başlasak da özür dileme anında bu hatalı davranışı dile getirme davranışı utanç gibi baş etmesi pek de kolay olmayan bir duyguyu gün yüzüne çıkarabiliyor. Bu yüzden özür dilemeyi kendimiz hakkındaki görüşümüzü tehdit eden bir durum olarak görebiliyor ve özür dilemek konusunda o kadar rahat olamıyoruz. Eğer kendimiz hakkındaki görüşlerimiz yeterince netleşmemiş ve yeterince sağlam bir zemine oturmamışsa kendimize dair algımız daha kırılgan olabiliyor. Kendimiz hakkında ne düşündüğümüz dış faktörlerden kolayca etkilenebiliyor, bu sebeple özür dilemekte zorlanabiliyoruz.