Aşık olduğumuzda gözümüz hiçbir şeyi görmüyor, midemizde kelebekler uçuşuyor, ne yemek yiyoruz ne de gözümüze uyku giriyor. Ondan ve onunla olmaktan başka düşündüğümüz hiçbir şey olmuyor! Aslında verdiğimiz tüm bu tepkilerin arkasında beynimizde ve vücudumuzda gerçekleşen değişiklikler yatıyor.


Aşık olduğumuz o ilk zamanlarda vücudumuzda birçok kimyasal salgılanıyor: testosteron, dopamin, oksitosin… “Aşkın gözü kördür!” tabiri belki de burada yaşadığımız değişimlerden geliyor. Öyle uçuyoruz, dünyadan öylesine kopuyoruz ki gözümüz ondan başkasını görmüyor, onda da olumsuz olabilecek hiçbir şey görmüyor.

Bir araştırmada aşık olan kişilere, sevdikleri kişinin fotoğrafı gösteriliyor ve bu kişilerin beyinlerine bakılıyor. Sonuç ne mi? Bu kişiler aşık oldukları insanın fotoğrafına baktıklarında beyinlerinde kokain maddesinin de aktif hale getirdiği bölgeler aktive oluyor, yani beynimizin ödül sistemi! Aşkın beynimizde ve vücudumuzda yarattığı değişiklikler hakkında daha fazla okumak isterseniz Biyolojik Perspektiften Aşk yazımızı okuyabilirsiniz.

Birçok insanın hissettiği ancak ölçmenin pek de kolay olmadığı aşkın tanımı üzerine psikoloji literatüründe de elbette farklı bakış açıları bulunuyor. Aşkın ne olduğunu keşfetmek isteyen bir grup araştırmacı, temelde 2 çeşit aşk türü olduğundan bahsediyor: tutkulu (passionate) ve arkadaşça (companionate) aşk.

Tutkulu aşk, kimi zaman tutulma olarak da adlandırılan, ayaklarımızı yerden kesen, midemizde kelebekler uçuşturan deneyime deniyor. Tutkulu bir şekilde aşık olduğumuz kişiyle birlikte olmak için yoğun bir arzu duyuyoruz, sürekli onu düşünüyoruz ve kendimizi nasıl hissettiğimiz büyük oranda onun davranışlarına bağlı oluyor. Tutkulu aşkı ölçmek için yaygın bir şekilde kullanılan ölçekte “Onun beni önemsediğini bilmek, bana tamamlanmış hissettiriyor. Bana en mutlu hissettirebilecek insan o. Onun gözlerinin içine baktığımda eriyormuş gibi hissediyorum. Onu mutlu edecek bir şey yaptığımda ben de mutlu oluyorum.” gibi ifadeler bulunuyor. Arkadaşça aşk ise tutkulu aşktan daha az yoğun bir şekilde yaşanıyor ve bağlanma, bağlılık ve yakınlığın bir araya gelmesiyle oluşuyor. Arkadaşça aşk, hayatımızın artık iç içe geçtiği o kişiye karşı duyduğumuz şefkat ve hassasiyet olarak tanımlanıyor. Birçok görüşe göre ilişki devam ettikçe zamanla tutkulu aşktan arkadaşça aşka geçiş oluyor. Buradaki arkadaşlığı, yoldaşlık, uzun bir yolda birbirine eşlik etmek gibi düşünebilirsiniz.

Aşkın tanımı konusunda öne çıkan bir başka görüş ise 6 tür aşk olduğunu öne sürüyor:

1. Romantik aşk (eros): aşırı odaklanma ve değer verme, güçlü bir birlikte olma arzusu

(Birbirimiz için yaratıldığımızı hissediyorum. Partnerimle aramızda bir uyum var.)

2. Oyun gibi aşk (game-playing): bağlılığın söz konusu olmadığı, yalanın oyunun bir parçası olduğu aşk türü

(Aşk meselelerini hızlı bir şekilde atlatabilirim. Bazen diğer ilişkilerimi eşimden gizlemek zorunda kalıyorum.)

3. Arkadaşça aşk (storge): yavaşça gelişen, arkadaşlık temelli aşk

(Uzun bir arkadaşlıktan doğduğu için aşkımız en iyisi. Aşkımız, çok derin bir arkadaşlıktan geliyor.)

4. Sahiplenici aşk (mania): takıntılı, sahiplenici, kıskançlığın ve aşırı davranışların yoğun olduğu aşk

(Partnerimin başka biriyle olduğundan şüphelenirsem rahat duramam. Ona aşık olduğumdan beri başka herhangi bir şeye odaklanmakta zorlanıyorum.)

5. Mantıklı aşk (pragma): faydacı, kullanışlı, karşılıklı olarak fayda sağlayan aşk

(Partnerimi seçmemdeki önemli etkenlerden biri onun iyi bir ebeveyn olup olmayacağıydı. Partnerimle birlikte olurken dikkat ettiğim şeylerden biri ailemi nasıl göstereceğiydi.)

6. Özgeci aşk (altruistic): her şeyini karşıdakine veren, kendinden çok karşısındakinin sevgi ve şefkat almasını önemseyen aşk

(Partnerimin acı çekmesine müsaade etmektense ben acı çekmeyi tercih ederim. Partnerim için her şeye katlanırım.)

Aşkın tanımı konusunda bilinen üçüncü görüş ise “Üçgen Aşk Teorisi” olarak geçiyor. Bu teoriye göre aşk 3 öğeden oluşuyor: tutku, yakınlık ve bağlılık. Bu üç öğenin farklı kombinasyonlarıyla farklı aşk türleri oluşuyor. Yani, yakınlık ve tutku bir araya geldiğinde tutkulu aşkı oluşturuyor. Tutulma döneminde gördüğümüz, kara sevda diyebileceğimiz aşk, bağlılık ve yakınlığın olmadığı tutkudan doğuyor. Üçgen Aşk Teorisine göre, başarılı bir ilişkide genellikle zaman geçtikçe tutku azalırken yakınlık ve bağlılık artıyor. Tutkunun hızlı bir şekilde yükselmesi, alışkanlık hissini beraberinde getiriyor ve partner karşısında uyarılma, daha düşük ama sabit bir seviyede seyrediyor.

Aşkın ne olduğunu açıklamaya çalışan en yaygın 3 görüş bu şekilde. Literatürdeki gibi biz de henüz kendi hayatımızda aşk için ortaklaşmış bir tanım bulabilmiş değiliz. Kimileri kavuşamamanın aşk olduğunu düşünürken kimileri yan yanayken geri kalan bütün dünyayı unutmanın aşk olduğunu düşünüyor. Bazıları bu duygunun tanımını yapmanın mümkün olmadığına, bazıları aşk diye bir şey olmadığına inanıyor. Belki de bu duyguyu hissedenler, onun ne olduğunu çok iyi biliyor ancak anlatmakta zorlanıyor. Siz söyleyin, hiç aşık oldunuz mu? Nasıl bir histi?