Objeleştirmenin Psikolojisi

yer tutucu

Hazal Akkın

Objeleştirmenin Psikolojisi

Portrait of a Woman with Black Hair - Egon Schiele

Portrait of a Woman with Black Hair - Egon Schiele

Objeleştirme, en genel haliyle, bir insanı diğer tüm özelliklerini ikinci plana atarak, kullanılabilir bir obje gibi tek yönlü algılamak olarak tanımlanabilir. Daha spesifik bir bağlamda ise objeleştirme, özellikle kadınların; kişiliklerinden, başarılarından, duygularından ziyade fiziksel özellikleri ve cinsel çekicilikleri üzerinden değerlendirilmeleri anlamında kullanılıyor. Kadınlar, medyanın ve toplumun sürekli olarak ön plana çıkardığı kadın temsilleri sebebiyle küçük yaştan itibaren güzelliğin kendilerinin değerini belirleyen en kritik özelliklerden biri olduğu algısıyla büyüyorlar ve bu durumun sonuçları kadınların eğitim hayatları, iş hayatları, sosyal hayatları gibi çeşitli alanlarda kendisini gösteriyor. Bu algı, aslında sadece kadınları değil, toplumdaki tüm bireyleri ve kurulan ilişkileri ciddi ölçüde etkiliyor. Yazımıza başlarken, bu olgunun toplumsal cinsiyet normları ile yakından ilişkili olması ve mevcut araştırmaların bu birey ve ilişkilere odaklanmış olmaları sebebiyle objeleştirme kavramını kendilerini biyolojik cinsiyetleriyle tanımlayan bireyler ve heteroseksüel ilişkiler üzerinden inceleyeceğimizi belirtmekte fayda görüyoruz.
relate-banner

Kadınlar yakın çevreleri veya toplum tarafından objeleştirmeye maruz kaldıkça bedenlerine dışarıdan birinin gözüyle bakmaya ve kendilerini de objeleştirmeye başlıyorlar. Vücutların görünüşünün işlevselliğinden daha önemli hale gelmeye başladığı bu durumda çoğunlukla beden aşağılama (body shaming) davranışları ortaya çıkıyor. Kendilerini objeleştiren kadınların öz güvenleri azalıyor ve yeme bozukluğu, cinsel sorunlar, depresyon gibi rahatsızlıklar deneyimleme ihtimalleri artıyor. Hatta bir araştırmada, bir gözlemci tarafından bedenlerinin incelenmesi, görünüşlerine iltifat edilmesi yoluyla oblejeştirmeye maruz bırakılan kadınlar diğer katılımcılara göre matematik testi gibi fiziksel özellikleriyle doğrudan ilişkili olmayan bir alanda dahi daha düşük puanlar alıyorlar.

Romantik ilişkiler özelinde fiziksel çekicilik ve çekim, evrimsel sürecin romantik ilişkilerin başlaması bağlamında kendini gösterdiği çok önemli bir noktada duruyor. Partner tarafından çekici bulunma arzusu ve partner tarafından cinselleştirilme/objeleştirilme isteği çok ince bir çizgi ile birbirinden ayrılıyor. 2008 yılında yürütülen bir araştırma kadınlara romantik ilişkilerle ilgili sözler sarf edildiğinde dahi kendilerini objeleştirmeye daha meyilli olduklarını gösteriyor. Aslında partner tarafından çekici bulunma arzusu ve partner tarafından objeleştirilme isteği birbirinin zıttı sonuçlar doğuruyor. Partner tarafından çekici bulunmak ve arzulanmak ilişkiden duyulan memnuniyeti arttırırken objeleştirme yukarıda bahsettiğimiz sebepler sonucunda memnuniyeti düşürüyor. Partner tarafından objeleştirilmek kadınların cinsel yaşamları üzerinde daha az kontrollerinin olmasına, isteklerini söyleme ve istemediklerini reddetmede daha çekingen olmalarına da sebep oluyor.

Kadınların objeleştirilmesine sürekli maruz kalmanın erkekler ve kurdukları ilişkiler üzerindeki etkisi de fazlasıyla olumsuz oluyor. Örneğin, kadınların objeleştirildiği görsellere bakmak, erkeklerin kaygı ve şiddete eğilim seviyelerini artırıyor ve karşılarındaki kişiyi daha az yetkin, samimi ve insani algılamalarıyla ilişkilendiriliyor. Kişi, birini objeleştirdiğinde onunla alakalı insani ve ahlaki kaygıları azalıyor, bir objeye şiddet uygulamak daha kolay bir içsel süreç olduğu için kişinin objeleştirdiği bireye şiddet uygulama ihtimali artıyor. Bu şiddet; duygusal manipülasyon, cinsel baskı veya fiziksel, psikolojik, cinsel şiddet olarak karşımıza çıkabiliyor. Bunların yanı sıra, objeleştirme partnere karşı yapılıyorsa partnerin bedeninden utanma ve partneri aşağılama davranışları da başlayabiliyor. Bu durum ile hem ilişki memnuniyetinde düşüş hem de bunun ötesinde kadına yapılan cinsel baskı ve zorlama arasında bir ilişki bulunuyor. Şiddetin çoğunlukla yakınımızdaki insanlardan geldiğini de göz önüne alırsak bu, ilişkilerimizde dikkat etmemiz gereken bir durum olarak karşımıza çıkıyor.

Feminist hareket ile günden güne kadınların birer birey olarak güçlenmesiyle cinsellikleri daha görünür hale geliyor. Kadınlar diğer özelliklerinin yanı sıra cinselliklerini ve cinsel çekiciliklerini de daha görünür kılmak isteyebiliyorlar. Ancak kadınların en önemli özelliklerinin güzellikleri olduğunu varsayan bir toplumsal yapının içinde cinselleştirme (sexualization) adı verilen bu durum kadınların çıkarına hizmet etmekten uzaklaşabiliyor. Bunun yerine cinselleştirme, süregelen kadın rollerinin veya cinsiyetçi davranışların ürünü olarak kadını objeleştirmek amacıyla kullanılabiliyor. Medyada kadının güçlenmesi adı altında klasik cinsiyet rolleri besleniyor ve kadınlar objeleştiriliyor. Bireyler üzerinde yapılan araştırmalar da bunu destekleyen sonuçlar ortaya koyuyor. Cinselleştirmeden keyif alan kadınlarla yapılan araştırmaların önemli bir kısmında "Kadınlar erkekler tarafından korunmalıdır" gibi toplumsal kadınlık rolleri ile uyumlu ve cinsiyetçi söylemlerin de bu kadınlar tarafından doğrulandığı görülüyor. Bu şekilde, cinselleştirme maskesi altında gizlenen objeleştirme davranışları ile kişilerin öz güveni de artabiliyor ancak bu çoğu zaman geçici veya sürekli olarak pekiştirilmeyi ve onay görmeyi bekleyen, kırılgan bir öz güven oluyor. Tüm bunlar, cinselleştirmeyle kendini objeleştirmenin ayrımını yapabilmek için davranışlarımızın temel motivasyonlarını sorgulamamız gerektiğine işaret ediyor.

Cinsellikten keyif almak, kendi bedeninin ve cinselliğinin farkında olmak ve bunlar üzerinde hakimiyet kurmak, kendini keşfetmenin son derece doğal ve önemli bir parçası. Ancak bedeniniz bir yapboz gibi diğer tüm özelliklerinizle bir araya gelerek sizi oluşturduğunda esas anlamını kazanıyor. Partnerinizin gözünde de ancak tüm kimliğiniz resme dahil olduğunda cinsellik, ilişkiyi besleyen parçalardan biri oluyor. Tam da bu sebeplerle, "Objeleştirmeye maruz kalıyor muyum veya kendimi objeleştiriyor muyum?", "Partnerime veya bir başkasına bunu yapıyor muyum?" gibi soruları dönem dönem kendimize sormamız gerekiyor. Kararlar almak, şiddet veya baskı davranışlarıyla yüzleşmek çoğu zaman kolay olmuyor; ancak farkındalık kazanmanın bir durumu değiştirebilmenin ilk adımı olduğunu unutmamak gerekiyor.

[1] Bartky, S. L. (1990). Femininity and domination: Studies in the phenomenology of oppression. New York, NY: Routledge.
[2] Nussbaum, M. C. (1999). Sex and social justice. Oxford, England: Oxford University Press.
[3] Fredrickson, B. L., & Roberts, T. (1997). Objectification Theory: Toward Understanding Women's Lived Experiences and Mental Health Risks. Psychology of Women Quarterly, 21(2), 173-206.
[4] Moradi, B., & Huang, Y. (2008). Objectification Theory and Psychology of Women: A Decade of Advances and Future Directions. Psychology of Women Quarterly, 32(4), 377-398.
[5] Gervais, S. J., Vescio, T. K., & Allen, J. (2011). When What You See Is What You Get. Psychology of Women Quarterly, 35(1), 5-17.
[6] Feingold, A. (1990). Gender differences in effects of physical attractiveness on romantic attraction: A comparison across five research paradigms. Journal of Personality and Social Psychology, 59(5), 981-993.
[7] Sanchez, D. T., & Broccoli, T. L. (2008). The romance of self-objectification: Does priming romantic relationships induce states of self-objectification among women? Sex Roles: A Journal of Research, 59(7-8), 545-554.
[8] Ramsey, L. R., Marotta, J. A., & Hoyt, T. (2016). Sexualized, objectified, but not satisfied. Journal of Social and Personal Relationships, 34(2), 258-278.
[9] Ramsey, L. R., & Hoyt, T. (2015). The Object of Desire: How Being Objectified Creates Sexual Pressure for Women in Heterosexual Relationships. Psychology of Women Quarterly, 39(2), 151-170.
[10] Johnson, P. J., McCreary, D. R., & Mills, J. S. (2007). Effects of exposure to objectified male and female media images on men's psychological well-being. Psychology of Men & Masculinity, 8(2), 95-102.
[11] Heflick, N. A., Goldenberg, J. L., Cooper, D. P., & Puvia, E. (2011). From women to objects: Appearance focus, target gender, and perceptions of warmth, morality and competence. Journal of Experimental Social Psychology, 47(3), 572-581.
[12] Bandura, A. (2002). Selective moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Moral Education, 31(2), 101-119.
[13] Donnerstein, E. (1980). Aggressive erotica and violence against women. Journal of Personality and Social Psychology, 39(2), 269-277.
[14] Mescher, K., & Rudman, L. A. (2014). Men in the Mirror: The Role of Men's Body Shame in Sexual Aggression. Personality and Social Psychology Bulletin, 40(8), 1063-1075.
[15] Carney, M., & Barner, J. R. (2012). Prevalence of partner abuse: Rates of emotional abuse and control. Partner Abuse, 3, 286-335.
[16] American Psychological Association, Task Force on the Sexualization of Girls. (2007). Report of the APA Task Force on the Sexualization of Girls. Washington, DC: American Psychological Association. Retrieved from: http://www.apa.org/pi/wpo/sexualization
[17] Gill, R. (2003). From sexual objectification to sexual subjectification: The resexualisation of women's bodies in the media. Feminist Media Studies, 3, 100-106.
[18] Lazar, M. M. (2006). "Discovering the power of femininity!" Analyzing global "power femininity" in local advertising. Feminist Media Studies, 6, 505-517.
[19] Liss, M., Erchull, M. J., & Ramsey, L. R. (2011). Empowering or Oppressing? Development and Exploration of the Enjoyment of Sexualization Scale. Personality and Social Psychology, 37(1), 55-68.
[20] Breines, J. G., Crocker, J., & Garcia, J. A. (2008). Self-objectification and well-being in women's daily lives. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(5), 583-598.[21] Meltzer, A. L., & McNulty, J. K. (2014). "Tell me I'm sexy . . . and otherwise valuable": Body valuation and relationship satisfaction. Personal Relationships, 21(1), 68-87.

Benzer yazılar

Kendi Potansiyelini Keşfeden İnsanlar Neye Benzer?

Maslow’un ihtiyaç hiyerarşisini duymuş muydunuz? Bu piramitte en tepede yer alan “kendi potansiyelini keşfetmek” neye benziyor diye merak ediyorsan cevabı yazımızda.
Munch - Seated Male Nude in the Forest

Partnerler Arasındaki Cinsel İstek Farklılığı İlişkinin Sonu mu?

Partnerlerin cinsel istek seviyeleri farklı olursa bu durum ayrılıkla sonlanmak zorunda mı? Yoksa bir çözüm yolu bulunabilir mi? Cevapları yazımızda!
Ron Hicks, 1965

İlişkide Sadakatsizlik Yaşanması

Romantik ilişkilerin sonunu getiren en temel sebeplerden biri olan sadakatsizlik nasıl gerçekleşir? Herhangi biri aldatılmaktan sorumlu olabilir mi?

Cinsellik Nasıl Planlanmalı?

Cinselliği nasıl planlayabiliriz? Cinselliğin planlanması zannettiğimiz gibi cinselliğin spontaneliğini bozan bir durum olmayabilir mi?
Joseph Lorusso - Cafe Kiss

Libido Nedir ve Romantik İlişkileri Nasıl Etkiler?

Cinsellikle ilişkimizi yakından etkileyen libidoyu nasıl tanımlıyoruz? Cinsel isteğe ve bu isteğin ilişkilerimizdeki yerine odaklanıyoruz.

Cinsellik Neden Planlanmalı?

İki taraf da cinselliğin devam etmesine istekliyse işlerin şansa bırakılmaması ve cinselliğin planlanması ilişki kalitesinin devamlılığı açısından alınabilecek olumlu bir aksiyon oluyor.
Two On A Bridge - Igor Krapar Shcherbakov (2021)

Aşk İksiri: Feromon

Tanıştığınız andan itibaren birine ilgi duydunuz fakat nedenini anlamakta güçlük mü çekiyorsunuz? Bazı kişilere ise ilk andan beri arkadaş gözüyle mi bakıyorsunuz?

Partnerle Seks Hakkında Konuşmak Cinsel Tatmini Artırıyor!

Partnerinizle cinsellik hakkında konuşmak istiyor ama nasıl yapabileceğinizi bilmiyorsanız bu yazımız tam size göre!
Just Throw The Ball - Corinne Hartley

Evcil Hayvanların DEHB Olan Çocuklara Faydaları

Evcil hayvanlar çocuklar için harika birer yakın arkadaş olabiliyor. Bu arkadaşlık DEHB’li çocuklara birçok açıdan iyi geliyor.
The 400 Blows - François Truffaut (1959)

Kabul Edilmemişliğin Gölgesinde Bir Çocukluk: The 400 Blows

İlgisiz bir anne, baskıcı kurallarla çalışan öğretmenler arasında kaybolan ve kendine bir yer edinemeyen Antonie’nin hayatını ele alıyor.

footer