Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Sosyal İlişkilere Etkisi

Büşra Kösem

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Sosyal İlişkilere Etkisi

Nightlife Observation - Holly Warburton

Amerikan Psikoloji Birliği (APA) Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'nu (DEHB) dikkatsizlik, olağan dışı hareketlilik veya anormal derecede aktif olma ve dürtülerine hakim olamama ile nitelendirilen bir nörogelişimsel bozukluk olarak tanımlıyor. Her ne kadar çocuklara özgü bir durum gibi düşünülse de yetişkin kişiler de semptom gösterebiliyor veya yetişkin hayatlarında DEHB teşhisi alabiliyor, zira literatürde Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu da yer alıyor. Bu durumun bireylerin yaşantılarındaki etkisini genellikle akademik açıdan bir öğrenme bozukluğu şeklinde duyuyor olsak da aslında bu durum bireyleri birçok açıdan etkiliyor. Bu yazımızda bu etki alanlarından biri olan sosyal ilişkilere odaklanıyoruz.


Araştırmalar DEHB'si olan yetişkinlerin öz düzenleme (irade) becerilerinin DEHB'si olmayan kişilere kıyasla daha düşük seviyede olduğunu gösteriyor. Bu durum bireylerin yetişkinlik tecrübelerini olduğundan zor bir hale getirebiliyor. Bu şekilde DEHB'li kişiler toplum tarafından inşa edilen normale ayak uyduramayıp çeşitli sosyal problemlerle karşılaşabiliyorlar. Örneğin, DEHB'li çocukların ve ergenlerin gösterdikleri semptomlar dolayısıyla yaşıtları tarafından daha az kabul gördükleri ortaya çıkıyor. Uyum sağlayamayan ve reddedilen kişilerin, kurdukları ve/veya kuracakları yakın ilişkilerde öz güvensiz bir tutumları olabiliyor. Başka bir sonuç ise kişilerin kendilerini yetersiz bularak veya incinmekten korkarak yakın ilişkilerden kaçınması yönünde olabiliyor. Yakınlaşma korkusu uzmanlar tarafından dikkatsizlik semptomu ile ilişkilendiriliyor. Bu semptomlara sahip kişiler geçmiş ilişkilerini daha kaygılı bir perspektiften değerlendirebiliyorlar.

Söz konusu DEHB'li kişilerin romantik ilişkileri olduğu zaman; ilişki problemlerinin, düşük ilişki memnuniyetinin, boşanmaların, birden fazla kez evlenmenin, sık sık partner değiştirmenin ve ayrılıkların daha yaygın olduğu gözlemleniyor. Bunun sebebinin, DEHB semptomlarının kişilerin benlik algılarını olumsuz bir şekilde etkilemesi ve semptomların yoğunlaşması ile birlikte stresin ve uyumsuz savunma mekanizmalarının artması olduğu düşünülüyor. Bu savunma mekanizmalarını kısa vadede bireye iyi hissettirebilen fakat uzun vadede zararlı olan davranışlar olarak tanımlayabiliyoruz. Bu davranışlara örnek olarak yeme bozukluklarını, alkol-madde kullanımını, mağaza hırsızlığını, kendine zarar verme davranışını, kompulsif (dürtüsel) yalan söylemeyi ve riskli davranışlarda bulunmayı gösterebiliriz. Araştırmalar, uyumsuz savunma mekanizmalarının evli çiftlerin ilişkisinde bulunması durumunda ilişkinin boşanma ile sonuçlanabileceğine işaret ediyor.

DEHB'li bir kişinin ilişki içinde yaşayabileceği potansiyel bir sorun, DEHB'nin ilişkiye olan etkisinin taraflar tarafından yeterince anlaşılmaması oluyor. Örneğin, DEHB'li kişi DEHB'si olmayan partnerini kontrolcü, katı, talepkar ve kritik derecede ebeveynsel görebilecekken partneri de onu bunların tersi, çocuksu ve asi olarak görebiliyor. Bunun sonucunda iki tarafta da partnerlerinden şikayet etme durumu görülebiliyor.

Dikkat eksikliği, kişilerin romantik ilişkilerinin yanı sıra partnerleri ile aralarındaki cinsellik ilişkisini de etkileyebiliyor. Dürtüsel semptomları yoğun kişilerde ön sevişmeye pek önem vermeyip cinsel birleşmeyi aceleye getirme eğilimi görülüyor. Bu kişilerin ayrıca daha çabuk sıkıldığı, daha kolay ve sık bir şekilde kaçamak yapabildiği ve riskli ilişkilerde bulunabildiği de ekleniyor. Bunlara dayanarak DEHB'li kişilerin ilişkilerindeki duygusal katılımları incelendiğinde katılım oranlarında partnerlerine kıyasla bir düşüklük görülüyor.

Öte yandan, başka bir çalışmada DEHB'li ergenler ve tipik gelişim gösteren gençler arasında yapılan, kişilerin ilişkilerindeki tutumlarının ölçülmesi amaçlanan bir araştırmada iki grubun arasında büyük bir fark bulunmuyor. Tipik gelişim gösteren yaşıtlarına kıyasla daha çok partnerleri olmasına rağmen DEHB'li kişiler de yaşıtları ile aynı dönemde romantik ilişkilere girmeye başlıyor.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile yaşıyor olmanın kişilerin hayatını birçok açıdan daha zor hale getirebilen bir etken olduğu aşikar. Fakat, sosyal ilişkilenmeleri konusundaki potansiyel sorunların aslında partnerlerinden değil, bireylerin benlik algısından kaynaklandığını söyleyebiliriz.

[1] Wehmeier, P. M., Schacht, A., & Barkley, R. A. (2010). Social and Emotional Impairment in Children and Adolescents with ADHD and the Impact on Quality of Life. Journal of Adolescent Health, 46(3), 209-217.
[2] Ben-Naim, S., Marom, I., Krashin, M., Gifter, B., & Arad, K. (2017). Life With a Partner with ADHD: The Moderating Role of Intimacy. Journal of Child and Family Studies, 26(5), 1365-1373.
[3] Harpin, V. A. (2005). The effect of ADHD on the life of an individual, their family, and community from preschool to adult life. Archives of Disease in Childhood, 90(suppl_1), i2-i7.
[4] Overbey, G. A., Snell, W. E., & Callis, K. E. (2009). Subclinical ADHD, Stress, and Coping in Romantic Relationships of University Students. Journal of Attention Disorders, 15(1), 67-78.
[5] Fargason, R. E., & Ford, C. V. (1994). Attention deficit hyperactivity disorder in adults: diagnosis, treatment, and prognosis.Southern Medical Journal,87(3), 302-309.
[6] Rokeach, A., & Wiener, J. (2014). The Romantic Relationships of Adolescents With ADHD. Journal of Attention Disorders, 22(1), 35-45.

Benzer yazılar

The End of the F***ing World

Ergenlik dönemindeki iki gencin yaşadıkları travmatik deneyimlerin kendileriyle ve başkalarıyla olan ilişkilerini nasıl şekillendirdiğine odaklanan, kara mizah ve dram türünde bir mini dizi izlemek ister misiniz?

Regl Nedir?

Regl olmak ayıp ya da gizlenecek bir durum değil. Peki regl çocuklarla nasıl konuşulmalı?

Kabul Edilmemişliğin Gölgesinde Bir Çocukluk: The 400 Blows

İlgisiz bir anne, baskıcı kurallarla çalışan öğretmenler arasında kaybolan ve kendine bir yer edinemeyen Antonie’nin hayatını ele alıyor.

Çevrimiçi Arkadaşlıklarda Güven İlişkisi

Çevrimiçi ilişkiler eskisinden çok daha gündemimizde. Sanal ortamda kurulan arkadaşlıklar, yüz yüze arkadaşlıklar gibi güven verir mi?

Ergenlikte Spor Yapmanın Mental Sağlığa Etkileri

Ergenlik döneminde spor yapmak kişileri mental açıdan nasıl etkiliyor? Kız çocukları depresyona daha mı meyilli?

İş Yerinde Nöroçeşitlilik

Nörolojik farklılıklara karşı bilinçli olmak, bu çeşitlilikleri fark etmek ve buna saygı duymak kurumsal hayatta da oldukça önemli.

Ebeveyn Olarak Psikolojik Yardım Almak

Psikolojik yardım alan bir ebeveynseniz bunu çocuğunuzla paylaşmak konusunda çekinceleriniz olabilir. Bu konuda içinize su serpmeye geldik!

Arkadaş canlısı insanların yanında daha mı dışa dönük oluruz?

Çevremizde dışa dönük insanların bulunması bizim de daha dışa dönük olmamıza sebep olabiliyor.

Çocukluk Dönemi - Yanlış Bilinenler

Çocuğunuz hayali arkadaşlarıyla mı konuşuyor? Peki bu endişe etmenizi gerektirecek bir durum mu? İşte doğru bilinen yanlışlardan biri!

Ayrılık Da Sevdaya Dahil Mi?

Neredeyse hepimiz bir ilişkinin sona ermesinden sonra yas sürecinden geçiyoruz. Yas sürecinde bizi hangi aşamalar bekliyor?

Doğum Kontrolü Nedir?

"Korunmadan birlikte oldum, hamile kalmış olabilir miyim?" Doğum kontrol yöntemlerine dair yanlış birçok bilgi yayılıyor. Bu işin doğrusu ne?

İş Yerinde Mobbing'e Uğradığınızı Gösteren 5 İşaret

İş yerinde psikolojik taciz anlamına gelen mobbing, kurumsal hayattaki ciddi problemlerden biri. Mobbing'i gösteren işaretler neler?

Ergenlik Döneminde Yeme Bozuklukları ve Beden Algısı

Ergenlik dönemi, genellikle yeme bozukluklarının gelişmeye başladığı bir dönem... Peki neden bu yaşlarda yeme bozukluğu gelişiyor?

Otizm Spektrum Bozukluğu ve Romantik İlişkileri

Otizm spektrum bozukluğu yakınlık ve bağ kurmaya engel değil... Peki bu durum romantik ilişkilerimizi nasıl etkiliyor olabilir?

Bebeklerin ve Çocukların Gelişimi

Her çocuğun gelişim süreci ve ihtiyaçları kendisine özel olsa da bazı ortak noktalar da bulunuyor! Bu ortak noktaları öğrenmeye ne dersiniz?

Gençleri Merkezine Alan 3 Film

Gençlikten yetişkinliğe geçişteki o bitmek bilmeyen, sancılı süreç... Bu süreci merkezine alan filmleri inceledik. Keyifli okumalar!

Sahtekarlık Sendromu (Imposter Syndrome) Nedir?

İç sesiniz bulunduğunuz konumu hak etmediğinizi ve oraya şans eseri geldiğinizi söylüyorsa Sahtekarlık Sendromu'ndan muzdarip olabilirsiniz.

Cezalandırılmadan kaçan ergenler daha çok sır saklıyor.

Ergenlerin ebeveynlerinden sır saklamalarının başlıca nedenleri cezalandırılmaktan kaçmak ve ebeveynleriyle olan ilişkilerini korumak oluyor.

Çalışanların Sağlığı Neden Liderlerin Birinci Önceliği Olmalıdır?

Çalışan sağlığının iş verimine etkisi göz önünde bulundurulduğunda liderlerin buna halen gerekli önemi vermediğini görebiliyoruz.

İleri Yaşta Sosyal Ağlar ve Yaş Ayrımcılığı

Yaşın ilerlemesi sosyalliğin azalması anlamına mı gelmeli? Araştırmalar yaşlılıkla birlikte sosyal dışlanmanın artığını gösteriyor.

Tek çocuklar narsisizme daha mı meyilliler?

"Tek çocuk muymuş? O halde kesin şımartılmıştır ve kendini çok beğeniyordur." Bu tarz önyargılara karşılık çalışmalar ne diyor dersiniz?

Modumuz kiminle zaman geçirmek istediğimizi etkiliyor.

Mutsuzken mi sevdiklerinize koşarsınız, yoksa fazlasıyla güzel bir haber aldığınızda mı? Belki de kime koştuğunuzu modunuz belirliyordur!

Ergenlik Döneminde Arkadaşlık

Ergenlik dönemi birçok kişinin hayatında zorlayıcı bir dönem olabiliyor. Değişen benliğimiz ile arkadaşlıklarımız da değişiyor mu?

Kadınların Cinselliği - Orgazm

Kadın orgazmının tanımını, türlerini, erkek orgazmı ile benzerliklerini ve farklılıklarını bu yazımızda öğrenebilirsiniz.

Kadınların Cinselliği - G Noktası ve Boşalma

G noktası nedir? Kadınların cinsellik tecrübesini nasıl etkiliyor? Kadınların boşalması nasıl gerçekleşiyor? Cevaplar yazımızda!

Habersizce Terk Edilmek: Ghosting

Bir sabah uyandınız, bir bakmışsınız terk edilmişsiniz! Ghosting nedir ve kişiye nasıl hissettirir tüm detaylarıyla yazımızda.

Neden Ayrılıklar Bazılarımız İçin Daha Zor?

Reddedilmenin ve ayrılığın ardından hepimiz acı çekiyoruz fakat bazılarımızın iyileşmesi daha zor oluyor. Bu farklılığa ne sebep oluyor?

Dedikodu yapmak insanları yakınlaştırıyor.

Siz de bir fincan kahvenin yanında arkadaşlarınızla dedikodu yapmayı sevenlerden misiniz? Peki dedikodu yapmanın bize bir faydası var mı?

Sosyal Medya İlişkilerimizi Nasıl Etkiliyor?

İnternet ve Sosyal Medya: Her şeye ve herkese bir "tık" uzakta olmak bizi nasıl etkiliyor? Yanıtları yazımızda bulabilirsiniz!