Hiç Başkasının Talihsizliğinden Keyif Aldınız Mı?

yer tutucu

Berk Bilmez

Hiç Başkasının Talihsizliğinden Keyif Aldınız Mı?

Women on the Street - Pyke Koch

Women on the Street - Pyke Koch

Başkalarının başarısızlığından ya da talihsizliğinden keyif alma durumunu tam olarak açıklayan bir kelime ne İngilizce ne de Türkçe'de bulunuyor. Fakat literatürde bu durumu tam olarak açıklayan Almanca bir kelime var: Schadenfreude. Zaman zaman imrenme duygusuyla açıklanmaya çalışılan schadenfreude, yani başkalarının başına gelen kötü şeylerden hoşnut olma durumu, sebebi her ne olursa olsun sosyal açıdan kabul edilemez ve kötü niyetli bir tutum olarak görülebiliyor. Ancak araştırmalar gösteriyor ki schadenfreude aslında insan gelişiminin en erken dönemlerinde oluşmaya başlıyor.
relate-banner

Araştırmalara göre 4 yaşındaki bir çocuk, bir diğer çocuğun çamura düşmesine gülüyor; eğer çamura düşen çocuk, kendi arkadaş grubunun oyuncaklarını bozan türde bir çocuksa, çamura düşmesini görmekten daha da fazla zevk alıyor. 7 yaşından itibaren ise çocuklar, bir oyunda berabere kalmaktansa, rakiplerinin kaybetmesi durumunda oyundan daha fazla zevk almaya başlıyor. 2013 yılında yapılan araştırmalardan birinde, çocuklar kendileriyle aynı yemek zevkine sahip olmayan kuklalara zarar verilmesini izlemeyi kendileriyle aynı yemek zevkine sahip kuklalara zarar verilmesini izlemeye tercih ediyorlar. Bütün bu araştırmalar schadenfreude'nın aslında kompleks bir duygu olduğunu ve çok erken yaşlarda gelişmeye başladığını bize gösteriyor.

Başkalarının başına gelen kötü şeylerden zevk almanın ilk koşulu insandışılaştırma (dehumanization). İnsandışılaştırma deyince her ne kadar korkunç senaryolar aklımıza gelse de aslında hepimizin yaptığı bir şey olmaktan fazlası değil. İnsanlar kendi gruplarını diğer gruplara kıyasla daha insancıl özelliklere sahip olarak görme eğiliminde oluyor.

Schadenfreude'nın kökeninde farklı koşullar yatıyor. Bunlardan ilki, başına talihsizlik gelen kişinin talihsizliğinden çıkar sağlıyor olmak. İnsanlar kendileri ve diğerlerini ben ve öteki, kendi-grubum ve yabancı-grup olarak kategorilere ayırmaya yönelik bir eğilime sahip oluyor. Ayrıca, kişiler kendilerini güçlü bir şekilde bir gruba ait hissettiklerinde grup çıkarlarını, kişisel çıkarlarından üstün tutmakta sorun görmüyor. Dolayısıyla yabancı grubun başına gelen talihsizlik, kişinin kendi grubuna bir çıkar sağlıyorsa, schadenfreude oluşabiliyor. Bir diğer koşul ise başına talihsizlik gelen kişinin veya grubun bu talihsizliği hak edip etmemiş olması. Hak etme durumunda schadenfreude duygusu, kişide evrensel simetri ve denge durumuna ulaşmış olmaktan zevk almak olarak açıklanıyor. Schadenfreude'nın kökeninde bulunan en önemli sebep ise imrenme duygusu çünkü imrenme ve schadenfreude aynı duygu karışımlarından oluşuyorlar: Kendini aşağıda görme, karşı tarafa düşmanlık ve kin. Yine schadenfreude ve imrenme hissedildiğinde, ikisi de benzer duygulara yol açıyor: Suçluluk, utanç, bastırma ve özlem.

Yapılan bir araştırmada insanlara, başlarına kötü bir şey gelen insanlar gösteriliyor ve yanak kasları makineyle takip ediliyor. İnsanlar "Vah vah, üzücü" gibi kelimeler kullansa ve bunu dile getirseler de katılımcıların çoğunun yanak kaslarının gülümseme şeklinde belirsizce kasıldığı bulunuyor. Bu da bize schadenfreude duygusunun aslında ne kadar yaygın ve doğal ama aynı zamanda, sosyal olarak onaylanmadığı için, bir o kadar da saklamamız gereken bir duygu olduğunu hatırlatıyor.

[1] Ben-Zeev, A. (2009, January 30). Why Are We Pleased With Others' Misfortune? Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/in-the-name-love/200901/why-are-we-pleased-others-misfortune
[2] Schulz K, Rudolph A, Tscharaktschiew N, Rudolph U. (2013). Daniel Has Fallen Into A Muddy Puddle-Schadenfreude Or Sympathy? British Journal of Developmental Psychology, 31(4), 363-78.
[3] Steinbeis N, Singer T. (2013). The effects of social comparison on social emotions and behavior during childhood: The ontogeny of envy and schadenfreude predicts developmental changes in equity-related decisions. Journal of Experimental Child Psychology, 115(1), 198-209
[4] Kiley Hamlin, J., Mahajan, N., Liberman, Z., & Wynn, K. (2013). Not like me bad: Infants prefer those who harm dissimilar others. Psychological Science, 24(4), 589-594.
[5] Haslam, N., & Loughnan, S. (2014). Dehumanization and infrahumanization. Annual Review of Psychology, 65, 399-423.
[6] Smith, R. H., Powell, C. A. J., Combs, D. J. Y., & Schurtz, D. R. (2009). Exploring the when and why of schadenfreude. Social and Personality Psychology Compass, 3(4), 530-546.
[7] Cikara, M., & Fiske, S. T. (2013). Their pain, our pleasure: Stereotype content and schadenfreude. Annals of the New York Academy of Sciences, 1299, 52-59.

Benzer yazılar

Domenico Ronca – Jealousy

Kıskançlık romantik ilişkiler için sağlıklı olabilir mi?

Kıskançlık doğru zamanda ortaya çıktığında ve doğru yönetildiğinde romantik ilişkilerimizdeki tatmini, güveni ve bağlılığı artırabiliyor.
Two Friends - Salman Toor

Bir Taraf Her Zaman Daha mı Çok Sever?

İki taraf da eşit sevebilir, kıskanabilir ve sevgi gösterebilir mi? Daha çok sevilmek mi daha çok sevmek mi iyi? Bağlanma stillerimiz bu konuda ne söylüyor?
Viktoria Sorochinski - Silent Dialogs

Kıskançlık Duygusunun Yol Açtığı Sağlıksız Davranışlar

Hepimiz zaman zaman partnerimizi kıskanabiliyoruz. Acaba kıskançlıktan dolayı sergilediğimiz sağlıksız davranışlar neler?
No Name - Anthony van Dyck

Özür Dilemenin Psikolojisi

Bir hata yaptığımızda neden özür dilemekten çekiniriz? O adımı atmaktan bizi ne alıkoyar? Bu yazımızda özür dilemeyi inceliyoruz!
Briony May Smith

Sıcaktan Etkilenen Hayvanlara Çocuklarla Birlikte Destek Olmak

Sıcak yaz günleri sadece bizi değil aynı zamanda hayvanları da etkiliyor. İşte, bu günlerde zorlanan hayvan dostlarımıza yardım ederken çocuğunuzun size eşlik etmesini sağlayacak dört öneri!
Unknown

Akran Grupları Tarafından Reddedilen Çocuklar ve Akran Kıskançlığı

Küçükken hiç akranlarınız tarafından reddedildiğiniz, arkadaş gruplarından dışlandığınız oldu mu? Peki bu tarz durumlarda ne hissederiz?
Meisje Aan Tafel - Hans Versfelt

Çocukların Ev Ödevlerinde Ebeveynlerin Rolleri

Çocuklar ev ödevlerini bitirmeye karşı isteksiz olabiliyor. Ebeveyn olarak ödev zamanlarında çocuğunuza nasıl destek olabilirsiniz?

Duygusal Patlamaların Bazı Olası Sebepleri

Bir anda fazla öfkeleniyor veya hiç beklenmedik anlarda fazla endişe mi yaşıyorsunuz? Bu duygu patlamalarının neden olabileceğini anlattık.

Partnerimizin sosyal medyasını neden takip ediyoruz?

Partnerlerimizin sosyal medya hesaplarında ne paylaştığını neden durmadan kontrol ederiz? Çalışmalar bu konuda ne diyor?
Lovers - Egon Schiele

"Hayır" Diyebilme Rehberi: İlişkilerde Sınırlar

İlişkilerimizde "hayır" diyebilmek ve sınır koymak hem bize hem ilişkimize iyi geliyor. Sınır koymayı nasıl başarabiliriz?

footer