Ekolojik Yas

Begüm Yılmaz

Ekolojik Yas

Unknown

Çevremizde bulunan bir yer zarar gördüğünde, doğal bir felaket yaşandığında ya da hayvanların, bitkilerin yok olmasına tanıklık ettiğimizde hemen hemen her birimiz bunun karşılığında karmaşık duygular deneyimliyoruz. Kimimiz "Benim de bunda büyük bir payım var." diyerek utanç duyup kendini suçlarken kimimiz gerek kendisine gerek başkalarına öfkeleniyor, kimimiz ise yitip gidenlerin ardından bir yas sürecine giriyor.


Yas, yaşadığımız bir kayıp sonucu verdiğimiz tepkiler bütününe deniyor. Herkes aynı yas sürecini deneyimlemiyor ya da dışarıdan bakarak kimin yas tutup tutmadığına karar vermek mümkün olmuyor. Herkesin acısını ya da kaybını yaşama şekli sadece kendisini ilgilendiriyor. Fakat yine de yas sürecinin belli başlı ortak aşamaları olduğu görülüyor. Elisabeth Kübler-Ross, yas sürecinin 5 aşamadan oluştuğunu ve bu aşamaların insanların büyük bir çoğunluğunda görüldüğünü belirtiyor. Kübler-Ross'un bu modeline göre, bir kayıp sonrası ilk olarak reddetme, ardından kızgınlık, pazarlık ve depresyon gibi süreçlerden geçiyoruz. Son olarak ise kabullenme aşaması geliyor. Daha çok ölüm nedeniyle kaybettiğimiz kişilerin ardından duyduğumuz yas sürecini açıklamak için ortaya atılmış olan bu model romantik ilişkilerdeki ayrılıkları ya da dengesi her geçen gün bozulmaya devam eden dünyamızın geçirdiği değişimlerin ardından yaşadığımız süreci açıklamak için de kullanılıyor.

Yaşadığımız süreç hem bir yandan yaşadığımız çaresizliği hem de bitkilerin, hayvanların, ormanların yani kaybettiklerimizin ardından yaşadığımız yası barındırıyor. Ekolojik yas, araştırmacılar tarafından çevresel değişimler nedeniyle ormanların, anlam taşıyan bölgelerin, ekosistemin ve canlıların gördüğü zarardan ve onları kaybetmekten dolayı duyduğumuz üzüntüden dolayı ortaya çıkan yas olarak tanımlanıyor. Buradaki yas sadece kaybedilen doğal ortama karşı değil, yaşamımızda da bir şeylerin değişecek olmasına bir tepki olarak da karşımıza çıkıyor. Yani aslında ekolojik yas tutarken sadece coğrafi açıdan bir kaybın acısını değil, bir yere ya da dünyanın kendisine ait kültür, benlik, kimlik ve bilgi kaybımızın da acısını tutuyoruz. Kübler-Ross'un yas modeli, Stephen Running tarafından ekolojiye uyarlanıyor ve bize yepyeni bir bakış açısı sunuyor. Peki Kübler-Ross'un ekolojiye uygulanan yas modeli bize bu süreçle ilgili neler söylüyor? Ekolojik yas deneyimlediğimizde tam olarak hangi evrelerden geçiyoruz?

1.Aşama: İklim Değişikliğini Reddetme

Bilimsel çalışmalar ısrarla aynı şeyi gösteriyor: İklim krizi gerçek ve yaşam alanlarımız tehlike altında. Ancak bilimsel çalışmalardan ortaya çıkan sonuçları bunların doğru olma ihtimalinden korkup reddetmek oldukça yaygın. Bu durum, ekolojik yasın ilk aşaması olabiliyor. Bunu reddetmek daha kolay olsa da bunun farkına varıp adım atmak için gerçeklikten kopuk bir halde olmamamız gerekiyor.

2.Aşama: Kızgınlık

Doğanın zarar görmesi veya yok olması aslında dünyanın bir parçası olan bizlerin almış olduğu kararlar sonucu gerçekleşiyor. Fakat genellikle bu tarz durumlarda "dünyayı bu hale getiren insanlar" gibi, bizim dahil olmadığımız bir grup insan olduğunu düşünerek öfkelenebiliyoruz. Kimi zaman da bu kızgınlığı kendimize karşı hissedebiliyoruz. Yaşanan tüm doğal felaketlerin sebebi sadece bizmişiz gibi kendimize yükleniyoruz. Aslında doğanın yok olmasının tek sebebi bizim bireysel aksiyonlarımız olmasa da bu aksiyonlar da zincirin önemli bir halkasını oluşturuyor. İklim konusunda öfkeli veya kızgın olmamızın tek başına bir zararı yok. Ancak kızgınlık beraberinde bir düşünceye takılı kalıp hiçbir aksiyon almamaya neden olabiliyor. Öfkemizi ya da kızgınlığımızı yuvamızı, dünyamızı kurtarmaya kanalize ettiğimizde faydalı bir şeyler yapmış oluyoruz.

3.Aşama: Pazarlık Yapma ya da İklim Değişikliğinin Olası İyi Yönlerine Odaklanma

Kışları eskiden sert geçen, ancak iklim değişikliğiyle birlikte artık iyice ılımanlaşan bir bölgede yaşıyorsanız "İyi tarafından bakmak lazım. Artık kışın o kadar da kalın giyinmeme gerek kalmıyor." gibi bir düşünce zihninizden geçiyor olabilir. Bu pazarlık aşamasında kendimizi biraz olsun iyi hissetmek ya da suçluluk hissini bir kenara bırakmak adına "İyi düşünelim iyi olsun." minvalinde düşüncelere başvurabiliyoruz. Ya da iklim değişikliği ve bunun doğuracağı sonuçlar hakkında konuşmanın bir privilege, yani lüks olduğunu öne sürüyoruz. Bu düşünce bizi rahatlatarak hissettiğimiz suçluluğu hafifletebiliyor. Böyle zamanlarda bunun bir lüks olmadığını fark etmek için iklim değişikliğinin sonuçlarından belki de en çok az kaynağa sahip olan ve "görülmeyen" kesimlerin etkileneceğini hatırlamak gerekiyor.

4.Aşama: Depresyon

İklim krizinin gerçekliğimiz olduğunu ve bunun korkutucu sonuçlarından kaçış olmadığını fark ettiğimizde depresyon aşamasına geçiyoruz. "Bu gerçekten ciddi. Ne yapacağız?" ile "Hepimiz o kadar benciliz ki her şey daha kötüye gidecek." düşünceleri arasında sıkışıp kalıyoruz.

Bu aşamada günlük hayatımıza devam edecek enerjiyi bulamıyor, motive olamıyor veya hiçbir aktiviteye katılmak istemeyebiliyoruz. Öyle ki bu depresyon hali iklim değişikliğini önlemek adına adım atacak enerjiyi de kendimizde bulamamamıza sebep olabiliyor. Bu duruma iklim bilimcilerde ve aktivistlerde sık rastlanıyor. Araştırma yapmaya devam edip bu konu hakkında bilinçlendirme çalışmalarında bulunsalar da kendi öz bakımlarını ihmal ederek tükenmiş hissedebiliyorlar.

5.Aşama: Durumu Kabullenme

Kübler-Ross'un yas modelinde bu aşama ölümün gerçekliğini sakin bir şekilde kabullenme olarak tanımlanıyor. Ancak insan ölümü nedeniyle duyduğumuz yas ile doğanın yok olmasından dolayı duyduğumuz yas aynı değil. Biz ölsek de doğa yaşamaya devam ediyor. Bu nedenle ekolojik yasta bu aşamayı daha çok iklim değişikliği hakkındaki gerçekleri kabullenmek olarak yorumlamak gerekiyor.

Sadece bugünü ve kendi hayatımızı düşünerek ya da hayatımızı iklim krizi konusunda var olan gerçekliği reddederek yaşadığımızda çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakmaktan o kadar uzaklaşıyoruz. Bunun bilincinde olarak hayatımıza bireysel olarak yapabileceğimiz değişiklikleri uyguladığımızda gelecek nesillere de bu anlamda yaşanılası bir dünya bırakma olasılığımız artıyor.

[1] Kübler-Ross, E. (1969). On Death and Dying. Touchstone, New York, NY.
[2] Cunsolo, A., & Ellis, N. R. (2018). Ecological grief as a mental health response to climate change-related loss. Nature Climate Change, 8(4), 275-281.
[3] Running, S. W. (2007). The 5 stages of climate grief. Numerical Terradynamic Simulation Group, University of Montana, 26 Nov 20
07. [4] What is Climate Grief? - Climate & Mind. (2021). Retrieved 5 August 2021, from https://www.climateandmind.org/what-is-climate-grief

Benzer yazılar

İnsan Olmanın Kaçınılmaz Parçası: Yas

Bu yazımızda yas tutmanın ne kadar insani olduğundan ve tutulmayan yasların nasıl ayağımıza dolandığından bahsediyoruz!

Yas Sürecine Destek Olmak

Yas sürecindeki birinin nasıl yanında olabiliriz? Bu yazımızda yas sürecine destek sağlamak için neler yapabileceğimizi anlatıyoruz.

Karanlık Nostalji: Last Night in Soho

Film, 1960’lı yılların Londra’sında nostaljik bir rüyanın ardındaki zehirli dünyayı anlatıyor. Geçmişin travmaları bugünü nasıl etkiliyor?

Travmalar ve Ait Olma İhtiyacı: Saksı Olmanın Faydaları

Saksı Olmanın Faydaları çocukluk döneminde travmatik deneyimleri olan Charlie’yi ve bunların onun hayatındaki etkilerini konu alıyor.

Travma Geçmişi Olan Ebeveynler

Yaşanan travmatik olaylar kişilerin davranışlarını doğrudan etkileyebiliyor. Peki, bu travmalar kişinin ebeveynliğini nasıl etkiliyor?

Arkadaşlık İlişkilerinin Mutsuz Sonu: Arkadaş Ayrılığı

Bir zamanlar bizi bizden iyi bilen dostlarımız zamanla birçok sebeple hayatımızdan çıkabiliyor. Bu yazıda arkadaş ayrılıklarını ve ayrılık acısını inceledik!

Terapiye Gitmeniz Gerektiğini Gösteren 9 İşaret

Terapiye gitmeli miyim? Ne zaman terapiye başlamalıyım? Bu soruları bazen hepimiz kendimize soruyoruz. Cevap bulmanıza yardımcı olacak işaretleri yazdık!

Ebeveynleşme Travması

Çocukken gereğinden fazla üstlenilen yükler, ebeveynleşmemize neden olunuyor ve travmatik etkiler bırakıyor. İşte 10 maddede ebeveynleştirme travması.

Oyun Rehberi

Çocuğunuzla oynadığınız oyunları daha keyifli hale getirecek ve oyun davranışlarınıza katkı sağlayacak bir oyun rehberi hazırladık.

Travmatik Bir Bağlanma İçerisinde Olabilir Misiniz?

Zaman zaman sağlıklı bir ilişkiyi travmatik bağlanmadan ayırt edemeyebiliyoruz. Peki bu ilişkilerin başlıca özellikleri neler?

Tuvalet Eğitimi Öncesinde Bilmeniz Gerekenler

Tuvalet eğitimi önemli olduğu kadar zor ve hassas bir süreç. Bu süreci sağlıklı yönetebilmek için öncesinde biraz bilgi edinmekte fayda var.

Ekolojik Yas

Bir yandan çaresiziz, öte yandan da bitkilerin, hayvanların, ormanların yani kaybettiklerimizin ardından bir yas tutuyoruz. Peki nedir bu ekolojik yas?

Çocuklar İçin Öz Şefkat Geliştirme Pratiği

Birlikte ‘‘Keyifli Etkinlikler Takvimi’’ oluşturarak çocuğunuzun öz şefkat geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz. Detaylar yazımızda!

Hayatta Kalanın Hissettiği Suçluluk Duygusu

Geride kalan,

Travmatik Bir Çocukluğun Gölgesinde Yaşamak: Güz Sonatı

Güz Sonatı anne ile kızı arasındaki şefkat eksikliğini konu alıyor. Çocukluğunda göremediği sevgi Eva'nın bütün ilişkilerini etkiliyor.

İçini Açamamak: şarkılarla Kaçıngan Bağlanma

İnsanların %21'inin kaçıngan bağlanma türüne sahip olduğu düşünülüyor. Peki, bunun müzikte ne gibi yansımaları var?

Ayrılık Da Sevdaya Dahil Mi?

Neredeyse hepimiz bir ilişkinin sona ermesinden sonra yas sürecinden geçiyoruz. Yas sürecinde bizi hangi aşamalar bekliyor?

Unutmak ve Hatırlamak Arasında Kalmış Bir Hikaye: Hiroşima Sevgilim

Travmatik deneyimler yıllar geçtikten sonra dahi etkisini korumaya devam ediyor. Hiroşima Sevgilim filmi bu durumu açıkça gösteriyor!

Çocuklukta travma yaşamanın bazı göstergeleri

Çocukluk travmaları sadece istismardan kaynaklı olmuyor. Çocuklara yapılanlar kadar onlara verilmeyen, yapılmayanlar da etkili oluyor.

Çocuklarda Mental Sağlığı Destekleme Yolları

Çocuğunuzun mental sağlığını güçlendirmek ve desteklemek için bir ebeveyn olarak yapabilecekleriniz bulunuyor. Detaylar yazımızda!

Sahtekarlık Sendromu (Imposter Syndrome) Nedir?

İç sesiniz bulunduğunuz konumu hak etmediğinizi ve oraya şans eseri geldiğinizi söylüyorsa Sahtekarlık Sendromu'ndan muzdarip olabilirsiniz.

Kaygılı bağlanma ilişkiyi görünür kılma meylini artırıyor.

Partnerinizle fotoğrafınızı sosyal medyada paylaştığınızda motivasyonunuz ne oluyor? Peki bunun bağlanma stilimizle ilgisi ne?

Sosyal Medyada Travmatik Olaylara Dair Video ve Görüntüleri Paylaşmak

Yaşanan travmatik olayların ardından sosyal medyada olaya dair fotoğrafların paylaşıldığını görüyoruz. Peki bu neden oldukça zararlı?

Çocuğunuzu hem sevip hem de...

Annelik her zaman mutlu anlardan ibaret olmayabiliyor. Sınır koymakta ya da benliğinizi korumakta zorlanıyorsanız yalnız değilsiniz.

İş Hayatındaki Bilişsel Hataları Azaltmak Mümkün mü?

İş yerlerinde gün içinde birçok hataya şahit oluyoruz. Bunlardan bazıları bilişsel kaynaklı oluyor. İşte bu durumun bazı sebepleri…

Karşınızdaki Kişiyle Yakınlık Kurmanıza Yardımcı Olan 36 Soru

Bir insanı tanımak, o kişiyle yakınlık kurmak ve bu yakınlığın dozunu ayarlamak kolay olmayabiliyor. Bu sorular işinizi kolaylaştıracak!

Ayrılık Sonrası Kişisel Gelişim

Ayrılığın getirdiği hislerle nasıl başa çıkacağım? Kendimize şefkat göstermek bu acıyla baş edebilmemize yardımcı oluyor. İşte daha fazlası!

Bir yakınınızın stresini azaltmak için...

Kimi zaman sevdiklerimiz stresli bir durumla baş ederken, onlar için elimizden ne gelebilir diye düşünüp duruyoruz. İşte yapabilecekleriniz...

Çocukluk travmasının olası etkileri nelerdir?

Çocuklukta yaşanan travmalar, bizi hayatımız boyunca takip edebiliyor. Hatta yaşadıklarımızın detaylarını hatırlamasak bile.

Aşırı Düşünmeyi Nasıl Azaltabiliriz?

Birçoğumuz yoğunluğumuzun ve meşguliyetimizin arasında aşırı düşünüp kendimizi strese sokmayı başarıyoruz. Bu durumu nasıl azaltabiliriz?

İyileşmemiş travma kendini nasıl gösterir?

Travmalar günlük hayatımızda ya da kurduğumuz ilişkilerde kendini farklı şekillerde gösterebiliyor. Peki nedir bu göstergeler?

Hayali arkadaşlar çocukların yaratıcılığını artırıyor.

Çocukken hiç hayali bir arkadaşınız oldu mu? Peki ya aileniz bundan endişeli miydi? Gelin hayali arkadaşlıkları inceleyelim.

Evcil hayvanlar kayıpla başa çıkmamızda yardımcı oluyor!

Evcil hayvanlarımız, bir kayıp sonrası bizi yatıştırabiliyor, sakinleştirebiliyor ve tek bir bakışları bile gülümsememize yetebiliyor.

Travmalarımızı yakınlarımıza anlatmak iyi geliyor.

Travmatik bir deneyim bizi içimize kapanmaya itse de, sevdiklerimize tutunmak bize iyi geliyor ve yaralarımızı sarabiliyor. Nasıl mı?

Yakınlarımızı hayal etmek bizi olumlu etkiliyor!

Daha önce hiç çok sevdiğiniz birini hayal etmenin modunuzu yükselttiği oldu mu? Ya da hayali gerçeğinden daha güzel diye düşündüğünüz?

Ayrılık sonrası hangi süreçlerden geçiyoruz?

Ayrılıklar da tıpkı ölüm gibi yas sürecini tetikleyebiliyorlar. Peki bu yas sürecindeyken hangi duyguları ve davranışları deneyimliyoruz?

Bir Yabancıdan Bağlanma Figürüne

Nasıl oluyor da bir yabancı, bir gün geliyor da hayatımızdaki en önemli figürlerden biri haline dönüşüyor?

Mükemmel Bir Seks Hayatı Ulaşılmaz Değil

Cinselliğin varlığı, sıklığı ve kalitesi ilişkinin kalitesini de derinden etkiliyor. Peki, iyi bir seks yaşantısı için neler yapılabilir?