Geleneksel erkekliğin özellikleri; başarılı ve saygı duyulur gözükmeye çalışmak, aynı zamanda da feminen, korkak veya güçsüz gözükmekten kaçınmak olarak karşımıza çıkıyor. Daha ekstrem durumlarda geleneksel erkeklik; kadınların objeleştirilmesi ve homofobi ile yakından ilişkili olabiliyor. Hem hip-hop kültüründe hem de genel olarak müzikte hüküm süren bu geleneksel erkekliğin son zamanlarda birçok progresif kültürel hareketin de etkisiyle hızla kan kaybetmekte olduğunu söylemek mümkün.
Sorumluluk kabul edebilmek
Neredeyse 4. yılını tamamlamak üzere olan 4:44’un içine doğduğu kültürel iklimi oldukça isabetli bir şekilde yansıttığını söyleyebiliriz. Ancak 4:44 her şeyden önce, Jay-Z’nin partneri Beyoncé’ye karşı halka açık özrü olarak değerlendirilebilir. Çiftin ilişkisinin değişimini birer yıl aralıkla yayınlanmış albüm üçlemesinde de görebiliyoruz. 2016 yılında Beyoncé’nin yayınladığı Lemonade’de aldatılmanın hissettirdiği acıdan bahsetmesi ve Jay-Z’nin 2017 yılında yayınladığı albümü 4:44’de açık bir şekilde özür dilemesiyle devam eden bu üçleme, 2018 yılında çiftin The Carters adıyla beraber yayınladığı ve “çift terapisi” olarak değerlendirdikleri albümleri EVERYTHING IS LOVE ile son buluyor. 4:44’da Jay-Z’nin kendini affettirmek için gereken ilk adımı atarak ilişkilerinde yaşadığı sorunlardaki sorumluluğunu kabul ettiğini görüyoruz.
Açık olabilmek
Albümün isim şarkısı – Jay-Z’nin geç kalmış bir özür olarak tanımladığı - 4:44, sanatçının ilişkilerindeki sorunlar için Beyoncé’den ve daha öncesinde objeleştirici bir dille zarar verdiğini söylediği bütün kadınlardan özür dilemesiyle başlıyor. Çocuklarının babalarının geçmişteki davranışlarını öğreneceği günden korktuğunu söyleyen sanatçı, hayatında başına gelmiş en güzel şey olduğunu söylediği ilişkisini kaybetmemek için elinden gelen her şeyi yapmaya hazır olduğunu anlatıyor. Jay-Z’nin en fazla içini döktüğü albümü olan 4:44’da sevdiklerini kaybetmemek için arkasına sığındığı güçlü erkek maskesini fırlatmaya hazır olduğunu görüyoruz ki albüm boyunca farklı bağlamlarda bunu görmek mümkün. Albüm Kill Jay Z’de sanatçının bu maskesini atarak egosunu öldürüp; açık, dürüst ve güçsüz bir şekilde hayatta yaptıklarını tartışabileceğini anlatmasıyla açılıyor. Yaptığı hataların verdiği zararları gizlemeye çalışmak yerine hatalarını açıkça itiraf ederek tamir etmek için çaba sarf edeceğini belirtmesiyle kapanıyor. Sanatçının çevresinde ruh sağlığı sorunları üzerine popüler müzikte sağlıklı bir tartışma alanı açan Kendrick Lamar, SZA, Kid Cudi gibi sanatçılar olmasının da ona içini bu kadar açabilmesi konusunda cesaret verdiğini tahmin etmek yanlış olmaz. Kendisini ve duygularını daha önce hiç yapmadığı bir açıklıkla gösteren sanatçı, hayatı boyunca onu takip eden, duyguların zayıflık olduğunu düşünen erkek imajıyla da mücadele ediyor.
Destek olabilmek
Smile isimli şarkıda ise Jay-Z’nin “ünlü” ve “halka açık” karakterinin başka bir yönünü daha derinden görüyoruz. Smile’da uzun süredir LGBT haklarına verdiği desteği sıkça gösteren Jay-Z’nin bu konudaki en kişisel ve açık tecrübelerinden birini dinliyoruz. Jay-Z annesinin lezbiyen olarak açılmasını desteklerken, annesinin dünyada kendisi olarak var olabilmesinden duyduğu huzuru ve annesinin mutluluğundan ona sıçrayan mutluluğu anlatıyor. Annesine destek olma şekli de Jay-Z’nin yıllar içindeki olgunlaşmasını gözler önüne seriyor. Jay-Z’nin annesi Gloria Carter da şarkının kapanışında bir monologla zarar görmekten korktuğu için yıllarca gölgelerde yaşamasını anlatıyor, hayatın olmadığın birisi gibi davranmak için çok kısa olduğunu söylüyor ve sevdiklerine bunu söylemeyi, en önemlisi de gülümsemeyi öğütlüyor.
Birleşik Devletler’de Afrikalı Amerikalı kökenli bireylere karşı yapılan ırkçılık da albümde yer verilen temalardan biri. Burada da Jay-Z’nin konuyu ele alış şeklinde büyük bir değişiklik olduğunu görmek mümkün. Bu temanın en yoğun hissedildiği şarkılardan biri olan The Story of O.J. nakarat olarak Nina Simone’un dört ayrı siyahi kadının yaşadığı zorlukları anlatan Four Women isimli şarkısını kullanıyor. Jay-Z’nin müziğinde zaman zaman yer verilen siyahi erkeklerin canavarlaştırılması sorununa burada da yer verildiğini görmek mümkün. Moonlight isimli şarkı ise ilhamını En İyi Film Akademi ödülü kazanan tamamen siyahi bir kasta sahip ve LGBT temalı ilk film olan Moonlight’tan alıyor. Sanatçı, 2017 Oscar ödül töreninde Moonlight’ın kazandığı En İyi Film ödülünün bir karışıklık sebebiyle kısa bir süreliğine La La Land’e verilmesini sembolik bir an olarak değerlendiriyor ve buna paralel olarak şarkının klibi de popüler medyada azınlıkların temsiline dair mizahi bir eleştiri niteliği taşıyor. Friends dizisinin The One Where No One’s Ready isimli bölümünün Tiffany Haddish, Lakeith Stanfield, Issa Rae gibi yıldızlarla dolu bir siyahi kastla tekrar çekilmesiyle başlayan klip yönetmenin kestik diye bağırmasıyla çok daha fazlasına dönüşüyor. Jay-Z’nin üslubundaki değişimi destek olma şeklinde de görmek mümkün. Kariyerinde ilk kez dünya üzerindeki renkleri takdir etmeyi bu renkleri baskılayan gruplara saldırgan davranmaya tercih ediyor.
Affedebilmek
Albüm içerisinde Jay-Z bir yandan davranışları için Beyoncé’den özür dilerken bir yandan da küçükken onu ve ailesini terk eden babasını affediyor. Sanatçı babasının adını verdiği Adnis’i, açık mektup şeklinde babalar günü hediyesi ve bir kapanış olarak görüyor. Babası ile olan ilişkisinde bir kapanış yapmanın şu anki ailesiyle olan ilişkisini de olumlu etkileyeceğini söyleyen sanatçı, insanı sevmekten alıkoyan öfkeyi serbest bırakmayı öğütlüyor. Küçükken ebeveynleri tarafından terk edilen insanların duygularının önünde duvarlar inşa ettiğini, bir daha asla aynı acıyı yaşamamak için kimseyle yakın olmamaya çalıştığını anlatıyor ve bunun çözümü olarak yüzleşmeyi gördüğünü belirtiyor.
İnsanları – kendimizi, çevremizdekileri veya kamuoyuna mal olmuş “ünlü”leri – daha yüksek standartlara tabi tuttuğumuzda bu aslında bütün toplumun da yararına oluyor. 4:44 bunun yalnızca birey odaklı bir örneği, ancak son yıllarda popüler kültürde gördüğümüz bu değişim genel olarak da buna işaret ediyor. İnsanlara hatalarını açıkça kabul edebilecekleri ve kendilerini tamir edebilecekleri bir alan sunduğumuzda bu aslında hepimizin daha iyi olabilmesine alan açıyor. Söz konusu “toksik erkeklik” olduğunda da son yıllarda müziğin her yerinde bu değişimin farklı seslerden ve hayatlardan çıkma örneklerini görebiliyoruz. Bu yazımızdaki örnekleri de içeren, erkeklik kavramını baştan tanımlayan ve anlamlandıran şarkılardan oluşan “Erkekliği Yeniden Tanımlamak” isimli oynatma listemize aşağıdan ulaşabilirsiniz. Eklemek istediğiniz ve unuttuğumuzu düşündüğünüz şarkı önerilerinizi bizimle paylaşabilirsiniz!
