Profesyonel hayatta beklenmedik krizler, yetişmeyen raporlar, iletişim sıkıntıları gibi pek çok sorunla her gün karşılaşsak da aslında dış etkenlerin hiç söz sahibi olmadığı bir sorun da bizi tehdit ediyor olabilir: hiç bitmeyen mükemmellik arayışı.


Mükemmeliyetçi, proje veya görev ne olursa olsun, on üzerinden on puan için çabalayan kişidir. Bu kişi, her seferinde olağanüstü işler çıkarır ve ona her zaman güvenebilirsiniz. Bir şekilde her şeyin üstesinden gelir, asla zorlanmaz ve ihtiyacı olan her şeye sahip gibi görünür. Peki durum gerçekte nasıl?

En basit haliyle mükemmeliyetçilik, kişinin kendisi için son derece yüksek, gerçekçi olmayan beklentiler belirlemesidir. Mükemmeliyetçi kişiler, çoğu zaman başarısızlığı kabul edemez, en küçük hatada bile kendilerini aşırı derecede yargılarlar. Küçük başarıları pek kutlamazlar ve her seferinde daha fazlasını üstlenseler bile kendilerini yetersiz hissedebilirler. Bu kişiler, yeni bir göreve hayır demekte zorlanır ve kendilerini altın bir yıldız kazanmaya mecbur hissederler. En büyük kazanımlarının sevincini bile uzun süre yaşayamaz, kolaylıkla onları memnun etmeyecek bir şey bulabilirler.

Özünde, mükemmeliyetçilik bir savunma mekanizmasıdır. Bizi hoş olmayan duygulardan korur. Çünkü bu duygular huzursuzluğa veya rahatsızlığa neden olur. Savunma mekanizması düzgün çalışır ve en büyük hedefler için çabalamamızı sağlarsa rahatsız edici duygular iş yığınlarının altına gömülür ve bu duyguların deneyimlenmesi ertelenir. Bu kadar çok çalışmanın olumlu sonuçları açıkça ortada olsa da (kariyer gelişimi ve övgüler gibi) bastırılan duygular da elbet sağlıksız şekillerde tekrar ortaya çıkacaktır.

Mükemmeliyetçiliğin övgü almak gibi olumlu sonuçların da bir parçası olması sebebiyle, sağlıklı bir başarı arayışının toksik mükemmeliyetçiliğe ne zaman dönüştüğünü değerlendirmek zor olabiliyor. Mükemmeliyetçiliğin bastırmaya çalıştığı en yaygın üç duygu:

1. Utanca Karşı Savunma Olarak Mükemmeliyetçilik

Pek çok mükemmeliyetçi, içinden çıkamadığı her süreç için çevresi tarafından tembel veya beceriksiz olarak etiketleneceğine inanır. Bunlar, belki de herkes için utanç duyulacak etiketlerdir. Mükemmeliyetçiler, yüksek efor ile her işin altından kalkmaya çalışarak bu hoş olmayan duyguları hissetme tehdidini savuştururlar. Hatta bu çabayı fark eden iş arkadaşları ve yöneticiler bunu genellikle olumlu geri bildirimlerle doğrularlar. Utanç tehdidi geçici olarak ortadan kaldırıldığında mükemmeliyetçi, kısa süreli de olsa yüksek bir öz değer duygusu yaşar. Bununla birlikte, mükemmeliyetçi hala kendine kattığı değerin keyfini çıkarırken yaklaşan bir sonraki projenin tehdidi kısır bir döngü yaratır.

2. Suçluluğa Karşı Savunma Olarak Mükemmeliyetçilik

Sahip olunan zamanın ve potansiyelin tamamını kullanmamak bir suçluluk duygusu yaratabilir. Fakat bu noktada suçlayıcı taraf, iş arkadaşları veya yöneticiler değildir. Kişinin kendisi, zihinde dönen "daha fazlasını yapabilirsin" cümleleri, mükemmeliyetçi kişiliği sürekli olarak huzursuz edebilir. Bir başka yaygın deneyim ise mükemmeliyetçinin işi teslim etmeye asla hazır hissetmemesi ve bir projeye sonsuz saatler harcamak zorunda hissetmesi arasındaki iç savaştır. Özellikle de yardıma ihtiyaç duyulan durumlar söz konusu olduğunda potansiyel suçluluk duygusundan kaçınmak için mükemmeliyetçi, her şeyi kendi başına yapmanın daha kolay ve sorumluluk sahibi olduğuna karar verir. Bu basit bir başa çıkma stratejisi gibi görünse de tüm bu ekstra saatlerin ve sorumlulukların yükü için genellikle ödenen bir bedel olur.

3. Kaygıya Karşı Savunma Olarak Mükemmeliyetçilik

Birçok mükemmeliyetçi, bir endişeyle mücadele eder. Yeterince iyi bir iş çıkarmazlarsa feci bir şey olacağından dolayı duydukları endişe bunların en büyüğü olabilir. İş yerinde bu felaket, kovulma gibi yaşamı etkileyen bir olaydan yöneticiyi hayal kırıklığına uğratmak gibi küçük bir şeye kadar değişebilir. İş yerinde bir miktar performans kaygısı beslemek normal olsa da mükemmeliyetçilik; çok iyi bir iş çıkarılmış olsa bile yine de bu korkuya sahip olmayı beraberinde getirebilir.

Yukarıdakilerden herhangi birinin sizin için geçerli olduğunu düşünüyorsanız stresli iş yeri durumları ortaya çıktığında kendiniz ile konuşma şeklinize dikkat edin: Kendinize ne kadar baskı uyguluyorsunuz? Kendinizi sürekli başkalarıyla karşılaştırıyor musunuz? Tüm sorumluluğu siz üstlenmeden önce görevi objektif bir şekilde inceliyor musunuz yoksa belli adımlar başka biri tarafından daha kolay veya verimli şekilde tamamlanabilir mi?

Bu iplik yumağını çözmeye başladığınızda her zaman mükemmel bir iş ortaya koymanın sizin için neden bu kadar önemli olduğunu ve daha makul beklentilere sahip olmanın ne anlama geldiğini görebilirsiniz. Mükemmeliyetçiliği bırakmak, zorlu duygularla doğrudan yüzleşmek anlamına gelse de bu duyguların başından beri zihninizin derinliklerinde gizlendiğini ve sadece onlarla yüzleşmekten kaçındığınızı unutmayın. Son olarak, en büyük psikolojik gelişimler, sorunları kabul ettiğimizde ve alternatif davranışlar seçtiğimizde başladığı için kendinizle daha sağlıklı bir ilişkinin mümkün olduğunu unutmayın.