Kıskançlığın Psikolojisi

yer tutucu

Berk Bilmez

Kıskançlığın Psikolojisi

Sandy and Her Husband - Emma Amos

Sandy and Her Husband - Emma Amos

Kıskançlık, edebiyattan mitolojiye hukuk davalarından psikolojiye kadar pek çok alanda karşımıza çıkıyor. Kimileri kıskançlığı istenmeyen ve ilişkiyi yıpratan bir duygu olarak görse de kimileri kıskanıyor ve kıskanıldığını hissetmek istiyor. Kıskançlık kimilerine göre aşktan kimilerine göre düşük öz güvenden kimilerine göre de kaybetme korkusundan kaynaklanıyor. Yapılan araştırmalar kıskançlığı en iyi tanımlayan üç duygunun kırgınlık, öfke ve korku olduğunu gösteriyor.
relate-banner

Kıskançlık, önemsenen bir ilişkinin yitirilmesine ya da bozulmasına yol açabilecek bir tehlikenin varlığına karşılık verilen karmaşık bir tepki olarak değerlendiriliyor ve bununla ilişki olarak içinde kırgınlık ve korku taşıyor. Kıskançlığın temelinde kişinin partneriyle, hayali veya gerçek bir rakip arasındaki gerçek ya da olası bir ilişki sebebiyle algılanan, ilişkinin varlığına, niteliğine ve/veya kişinin kendi benlik saygısına yönelik tehditler yatıyor. Bu da kıskançlığın bir parçası olan öfke duygusunu daha iyi anlamamızı sağlıyor.

Kıskançlık doğuştan geliyor ve 6 aylık bebeklerde dahi bu duygu görülüyor. Kıskançlık yaş, cinsiyet, cinsel yönelim gibi farklılıklardan bağımsız bir psikolojik mekanizma olarak karşımıza çıkıyor. Bu mekanizmanın önemli bir parçası ise algıladığımız durumu (tehdidi) değerlendirme aşaması. Buna göre, değerlendirmenin ilk aşamasında kişi kıskançlık yaratacak olayı veya kişiyi fark ediyor ve bu durumun kendisi için pozitif ya da negatif bir etkisi olup olmadığını tartıyor. Eğer durumun negatif bir etkisi olduğuna kanaat getirirse değerlendirmenin ikinci aşamasına geçiyor. İkinci aşamada, kişi bu negatif durumun kendisi ve ilişkisi için ne anlama geldiğini daha detaylı bir şekilde değerlendiriyor ve vardığı sonuçlara göre ne şiddette bir tepki göstermesi gerektiğine karar veriyor. Değerlendirme aşamasının ilki doğuştan gelen ve hayvanlarda dahi görülen bir adım iken ikinci değerlendirme aşamasının sadece insanlara özgü olduğu görülüyor.

Kıskançlığın en ilkel formunun kardeş kıskançlığı olduğu düşünülüyor. Bu duygunun daha sonra arkadaşlıkları ve romantik partnerleri bir arada tutma amacıyla evrildiğine inanılıyor. Bebekler yeni doğduklarında genellikle annelerini (aslında en çok ilgi ve sevgi veren kişiyi) kıskanıyorlar. Eş kıskançlığında da benzer şekilde kişi partnerinin ilgisini en fazla verdiği kişi olmayı bekliyor. Bu ilgi sıralamasında kendini en üstte bulmayan/hissetmeyen kişi, partnerinin hayatındaki diğer insanları kıskanmaya başlıyor. Bu bakış açısıyla baktığımızda kıskançlığın çok doğal ve doğuştan sahip olduğumuz bir duygu olduğunu görüyoruz; bu sebeple de doğru dozda kıskançlığın ilişkiler için normal ve gerekli olduğunu söyleyebiliriz. Belli bir oranda kıskançlık olması yakın ilişkilerimizde bağ kurmamıza yardımcı oluyor ve bağlanma sürecini hızlandırıyor. Kıskançlığın ne boyutta olduğu önem taşıyor çünkü kıskançlığı kontrolcü davranıştan ayıran yegane faktör bu. Kıskançlık, kontrolcü davranışa dönüşmeye başladığında kişiler kendilerini toksik bir ilişkinin içinde buluyorlar. Kıskançlık ilişkiye tam da bu noktada zarar vermeye başlıyor.

[1] Guerrero, L. K., & Andersen, P. A. (1998). The dark side of jealously and envy: Desire, delusion, desperation, and destructive communication. In B. H. Spitzberg & W. R. Cupach (Eds.), The dark side of close relationships (pp. 33-70). Mahwah, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
[2] Greenberg, J., & Pyszczynski, T. (1985). Proneness to romantic jealousy and responses to jealousy in others. Journal of Personality, 53(3), 468-479.
[3] Guerrero, L. K., Trost, M. R., & Yoshimura, S. M. (2005). Romantic jealousy: Emotions and communicative responses. Personal Relationships, 12(2), 233-252.
[4] Buunk, B., & Bringle, R. G. (1987). Jealousy in love relationships. In D. Perlman & S. Duck (Eds.), Intimate relationships: Development, dynamics, and deterioration (pp. 123-147).
[5] White, G.L. (1981b). A model of romantic jealousy. Motivation and Emotion, 5, 295-310.
[6] Harris, C. R. (2004). The evolution of jealousy: Did men and women, facing different selective pressures, evolve different" brands" of jealousy? Recent evidence suggests not. American Scientist, 92(1), 62-71

Benzer yazılar

Domenico Ronca – Jealousy

Kıskançlık romantik ilişkiler için sağlıklı olabilir mi?

Kıskançlık doğru zamanda ortaya çıktığında ve doğru yönetildiğinde romantik ilişkilerimizdeki tatmini, güveni ve bağlılığı artırabiliyor.
Two Friends - Salman Toor

Bir Taraf Her Zaman Daha mı Çok Sever?

İki taraf da eşit sevebilir, kıskanabilir ve sevgi gösterebilir mi? Daha çok sevilmek mi daha çok sevmek mi iyi? Bağlanma stillerimiz bu konuda ne söylüyor?
Tantrum Painting- Kelci Pauk

Çocuğum Neden Öfke Nöbetleri Geçiriyor?

Çocuklar duygularını öfke nöbetleri aracılığıyla ifade edebiliyorlar. Öfke nöbetleri sırasında çocuğunuza nasıl yardımcı olabilirsiniz?
Viktoria Sorochinski - Silent Dialogs

Kıskançlık Duygusunun Yol Açtığı Sağlıksız Davranışlar

Hepimiz zaman zaman partnerimizi kıskanabiliyoruz. Acaba kıskançlıktan dolayı sergilediğimiz sağlıksız davranışlar neler?

Neden Kaygılanırız?

Neden bazı durumlarda ellerimiz terliyor, kalbimiz hızlı hızlı atıyor ve zihnimiz belli bir düşünceyle ya da bir anda birçok düşünceyle doluyor? İşte kaygı duymamızın sebepleri!
Briony May Smith

Sıcaktan Etkilenen Hayvanlara Çocuklarla Birlikte Destek Olmak

Sıcak yaz günleri sadece bizi değil aynı zamanda hayvanları da etkiliyor. İşte, bu günlerde zorlanan hayvan dostlarımıza yardım ederken çocuğunuzun size eşlik etmesini sağlayacak dört öneri!
Küçük Prens filminden bir kesit

Ekolojik Kaygı

İklim krizi, su kıtlığı, yangınlar… Tüm bunlar geleceğe dair kaygı duymamıza sebep oluyor. Peki neden?
Difference of Opinion- Malcolm T. Liepke (1996)

Ayrılık Da Sevdaya Dahil Mi?

Neredeyse hepimiz bir ilişkinin sona ermesinden sonra yas sürecinden geçiyoruz. Yas sürecinde bizi hangi aşamalar bekliyor?
Untitled - Arkady Plastov

Çocuğumun Korkuları Normal Mi?

Birçok çocuk ebeveynlerinin desteğiyle zamanla korkularının üstesinden geliyor. Peki çocuğunuza korktuğu anlarda nasıl destek olabilirsiniz?
Unknown

Akran Grupları Tarafından Reddedilen Çocuklar ve Akran Kıskançlığı

Küçükken hiç akranlarınız tarafından reddedildiğiniz, arkadaş gruplarından dışlandığınız oldu mu? Peki bu tarz durumlarda ne hissederiz?

footer